یکی از جوانب شخصیت حضرت علی (ع)، تأثیر مثبت و منفی ایشان بر روی انسان‌هاست که در این اثر درباره‌اش سخن رفته است. این کتاب اثر معلم شهید، استاد مرتضی مطهری است و شامل چهار سخنرانی است که در روزهای ۱۸ تا ۲۱ ماه مبارک رمضان سال ۱۳۸۸ قمری در حسینیه‌ی ارشاد ایراد شده است. کتاب از مقدمه و دو بخش تشکیل می‌شود و در مقدمه‌ی آن کلیاتی درباره‌ی جاذبه و دافعه‌ی انسان‌ها آمده است. در اینجا منظور از جذب و دفع، جذب و دفع‌های جنسی نیست، بلکه مراد آن جذب و دفع‌هایی است که در میان افراد انسان در صحنه‌ی حیات اجتماعی وجود دارد. نویسنده توضیح می‌دهد که افراد از لحاظ جاذبه و دافعه به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند: ۱. افرادی که نه جاذبه و نه دافعه دارند. نه کسی آنها را دوست دارد و نه کسی آنها را دشمن خود می‌داند؛ ۲. افرادی که جاذبه دارند ولی دافعه ندارند؛ ۳. کسانی که دافعه دارند ولی جاذبه ندارند؛ ۴. مردمی که هم جاذبه دارند و هم دافعه. علی(ع) از مردانی است که جاذبه و دافعه‌ی او سخت نیرومند است و همانند او در تاریخ پیدا نمی‌شود.
در فصل اول این کتاب نیز ابتدا با جاذبه‌ی حضرت آشنا می‌شویم که چطور دل‌ها را به سوی خود جذب می‌کرده است و سپس در فصل بعدی توضیح داده می‌شود که دافعه‌ی آن حضرت چگونه بوده است. مرتضی مطهری می‌نویسد: «علی همان کسی است که بر افرادی حد الهی جاری میساخت و آنها را تازیانه میزد و اگر لازم بود- طبق مقررات شرعی - دست یکی از آنها را میبرید، اما بازهم از او رو بر نمی‌تافتند و از محبت‌شان نسبت به وی چیزی کم نمیشد.» منظور از دافعه نیز در این کتاب، عناصری است که ایشان به سختی طرد می‌کرده‌اند مانند دو گروه از انسان‌ها: منافقان زیرک و زاهدان احمق.
کتاب جاذبه و دافعه علی علیه السلام
صدرا
مرتضی مطهری
