کتاب رویارویی فکری ایران با مدرنیت

کتاب «رویارویی فکری ایران با مدرنیت» نوشته فرزین وحدت، بررسی دقیقی از چگونگی مواجهه روشنفکران ایرانی با مفهوم مدرنیته در بستر تاریخی، فرهنگی و دینی ایران است. نویسنده با نگاهی انتقادی و تحلیلی، به بازخوانی آثار و اندیشه‌های شماری از چهره‌های کلیدی روشنفکری ایران، از مشروطه تا دوران معاصر، می‌پردازد و تلاش می‌کند نشان دهد چگونه مفاهیم مدرنی چون فردیت، عقلانیت، آزادی و سوژه‌ی خودآگاه، در فضای فکری ایران ترجمه، بازسازی یا حتی تحریف شده‌اند.
وحدت، در تحلیل‌های خود، از چارچوب نظری اندیشمندانی چون هگل، فوکو و به‌ویژه چارلز تیلور بهره می‌گیرد، اما تمرکز اصلی‌اش بر زمینه‌ی ایرانی باقی می‌ماند. او معتقد است بخش عمده‌ای از روشنفکری ایرانی به جای درونی‌سازی مسائل مدرن و تأمل در ریشه‌های آن‌ها، بیشتر به شکل سطحی و ابزاری با مدرنیته برخورد کرده‌اند؛ گاه آن را ستوده‌اند، گاه با آن ستیز کرده‌اند، بی‌آن‌که به درک وجودی و ژرفای تاریخی آن پی‌برده باشند. در بخش‌هایی از کتاب، نویسنده به سراغ متفکرانی مانند سید جمال‌الدین اسدآبادی، علی شریعتی، جلال آل‌احمد، و حتی روشنفکران سکولارتر چون احمد فردید و داریوش شایگان می‌رود. او تلاش می‌کند نشان دهد که چگونه اغلب این متفکران، با وجود تفاوت‌هایشان، در نوعی دوگانگی گرفتار بوده‌اند: از یک‌سو میل به پیشرفت، توسعه و نوسازی، و از سوی دیگر، ترس از گسست ریشه‌های فرهنگی و دینی. همین وضعیت، به گفته وحدت، باعث شده نتوانند پروژه‌ای منسجم برای بومی‌سازی مدرنیته در ایران ارائه دهند.
وی در تحلیل خود تأکید می‌کند که مسأله اصلی، صرفا پذیرش یا رد مدرنیته نیست، بلکه عدم توانایی روشنفکران ایرانی در پذیرش مفهوم «سوژه مدرن» به عنوان موجودی خودمختار، عامل و دارای حق انتخاب است. این ناتوانی، به شکل‌گیری الگوهایی از روشنفکری انجامیده که یا در دام اقتدارگرایی دینی افتاده‌اند، یا در قالب‌های ایدئولوژیک سکولار گرفتار شده‌اند. در بخش‌های پایانی، وحدت به تأثیر این مواجهه ناتمام بر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران نیز می‌پردازد. از مشروطه و ملی شدن نفت گرفته تا انقلاب ۵۷ و تحولات پس از آن، رد پای این برخورد پرتنش با مدرنیته در سیاست و ساختار قدرت نیز دیده می‌شود. نویسنده معتقد است تا زمانی که مفاهیمی مانند فردیت، عقل انتقادی و آزادی اندیشه به‌طور عمیق در فرهنگ فکری ایران نهادینه نشوند، حرکت به سوی مدرنیته‌ای پایدار و بومی‌شده دشوار خواهد بود.
کتاب «رویارویی فکری ایران با مدرنیت» با رویکردی تحلیلی و دقیق، نه تنها به بررسی اندیشه‌ها می‌پردازد، بلکه نشان می‌دهد چگونه این اندیشه‌ها در پیوند با زمینه تاریخی و اجتماعی، شکل گرفته‌اند و چه پیامدهایی برای جامعه ایرانی داشته‌اند. اثر وحدت تلاشی است برای بازاندیشی در مسیری که روشنفکری ایرانی طی کرده و گشودن امکان‌هایی برای مواجهه‌ای ژرف‌تر با مدرنیته.