کتاب آنتونیو گرامشی

کتاب «آنتونیو گرامشی» به ویراستاری مارک مک‌نالی، اثری پژوهشی در قالب مجموعه‌ مقالات است که در سال ۲۰۱۵ منتشر شده است. این اثر به جای ارائه‌ی روایت تک‌صدا، طیف متنوعی از دیدگاه‌های معاصر درباره‌ی گرامشی و میراث فکری‌اش را گرد هم آورده و از انسجام مفهومی برخوردار است. مک‌نالی، به‌عنوان ویراستار، با دقت آکادمیک و رویکردی ساختارمند، مجموعه‌ای از مقالات را سامان داده که گرامشی را نه فقط به‌عنوان یک متفکر مارکسیست، بلکه به‌عنوان نظریه‌پردازی پیچیده در نسبت با دموکراسی، فرهنگ، و جامعه مدنی بازخوانی می‌کنند.
این کتاب در قالب چهار بخش سامان یافته است: زمینه‌ی تاریخی، مباحث کلیدی، مسائل مفهومی، و طنین معاصر. ساختار موضوع‌محور کتاب، به جای پیروی از سیر خطی زندگی گرامشی، رویکردی تحلیلی دارد و با مرور تطور اندیشه‌ی او از فعالیت‌های سیاسی تا تأملات دوران زندان (به‌ویژه در دفترچه‌های زندان) آغاز می‌شود. مک‌نالی در مقدمه‌ی کتاب، گرامشی را در بستر جریان‌های پسامارکسیستی، مارکسیسم غربی و نظریه‌ی سیاسی دموکراتیک قرار می‌دهد. مقالات پس از آن به مضامینی چون جایگاه روشنفکران، نقش زبان، کثرت‌گرایی فرهنگی، کنش سیاسی فرودستان، و مفهوم «بلوک تاریخی» در بافت دموکراسی‌های نئولیبرال می‌پردازند. مفاهیم بنیادینی چون هژمونی فرهنگی، تمایز روشنفکران سنتی و ارگانیک، فلسفه‌ی پراکسیس و پویایی میان جامعه‌ی مدنی و دولت، در مقالات مختلف کاویده شده‌اند. مشارکت‌کنندگان از گرامشی برای تحلیل موضوعاتی چون فمینیسم، روابط بین‌الملل، سیاست‌های پوپولیستی، و سازوکارهای رضایت در رژیم‌های سرمایه‌داری پیشرفته بهره گرفته‌اند. گرچه شخصیت‌پردازی به معنای داستانی در کار نیست، اما شخصیت‌های مفهومی چون روشنفکر ارگانیک، طبقه‌ی هژمون و بلوک تاریخی، ساختار تحلیل نظری کتاب را شکل می‌دهند. این مفاهیم در مواردی با مطالعات موردی از بافت‌های سیاسی معاصر-از ترکیه و بریتانیا تا نهادهای حکمرانی جهانی-پیکره‌مند شده‌اند. پذیرش کتاب در محافل آکادمیک مثبت بوده است. منتقدانی چون جان هولست این مجموعه را هم برای پژوهشگران باتجربه و هم برای تازه‌واردان به عرصه‌ی مطالعات گرامشی سودمند دانسته‌اند. انسجام در ساختار و وحدت مفهومی میان مقالات، استفاده از ارجاعات دقیق، فهرست جامع اصطلاحات و یادداشت‌های تحلیلی در پایان کتاب، آن را از بسیاری دیگر از گلچین‌های مشابه متمایز می‌کند. با این حال، برخی منتقدان به ترکیب نویسندگان اشاره کرده‌اند: بیشتر مقاله‌نویسان مرد و از کشورهای اروپای غربی یا آمریکای شمالی‌اند، که این امر با ادعای گرامشی مبنی بر عام‌گرایی اندیشه‌ی رهایی‌بخش ممکن است در تناقض باشد.
در مجموع، کتاب «آنتونیو گرامشی» به ویراستاری مک‌نالی، یک مدخل پژوهشی پرمایه و ساختاریافته به مطالعات گرامشی معاصر است. این اثر با تکیه بر رویکردی میان‌رشته‌ای، مرز میان نظریه‌ی کلاسیک و تفسیرهای نوظهور را درمی‌نوردد و گرامشی را به‌عنوان متفکری همچنان زنده و پرمسأله در زمانه‌ی بحران‌های دموکراتیک، نابرابری ساختاری و هژمونی فرهنگی بازمی‌خواند. این کتاب نه‌تنها برای متخصصان علوم سیاسی و اندیشه‌ی چپ، بلکه برای پژوهشگران فلسفه‌ی اجتماعی، نظریه‌ی فرهنگی و فعالان حوزه‌ی جامعه‌ی مدنی نیز منبعی ارزشمند است.