کتاب دانا خانم

کتاب «دانا خانم» (۱۹۹۰) یکی از شیرین‌ترین و بازیگوشانه‌ترین جلدهای مجموعه‌ی محبوب «خانم کوچول‌ها» اثر راجر هارگریوز است؛ داستانی مصور در حدود ۳۲ صفحه که اگرچه در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد، اما نکته‌ای ظریف درباره‌ی هوش، فروتنی و هنر درک موقعیت را با زبانی کودکانه و طنزی نرم به مخاطب منتقل می‌کند«دانا خانم» - با اندام بیضی‌شکل آبی، موهای کوتاه بلوند و چشمانی درشت و کنجکاو - دختری است که همیشه و همه جا پاسخی در آستین دارد و از به رخ کشیدن دانسته‌هایش لذت می‌برد. اما این دانایی، همان‌قدر که او را به دردسر می‌اندازد، در عین حال به او کمک می‌کند که بفهمد گاهی سکوت یا کمی فروتنی ارزشمندتر از دانستن و گفتن همه‌چیز است.
داستان با ریتمی ساده و روایت خطی آغاز می‌شود؛ دانا خانم در مسیر خود به «کلیورلند» - سرزمین همه‌چیزدان‌ها - با حیوانات و آدم‌های مختلف روبه‌رو می‌شود و هر بار با جواب‌های هوشمندانه‌اش کمک می‌کند یا مسئله‌ای را حل می‌کند؛ از پایین آوردن خوکی که روی درخت گیر کرده تا پاسخ دادن به سوال‌های یک شیر کنجکاو. اما اوج داستان، همان‌جایی است که شیر از او می‌پرسد چه چیزی برای خوردن پیدا می‌شود و او با همان ذهن تیزبینش درمی‌یابد که پاسخ می‌تواند خودش باشد! همین جاست که می‌فهمد دانستن همه‌چیز، اگر با احتیاط و درک شرایط همراه نباشد، می‌تواند دردسرساز شود. تصاویر ساده و جسورانه‌ی هارگریوز، که با خطوط پررنگ و رنگ‌های زنده اجرا شده‌اند، به‌همراه متن کوتاه و شوخ، فضایی سرشار از زندگی و طنازی می‌سازند؛ طنازی‌ای که کودکان را هم می‌خنداند و هم به فکر فرو می‌برد. مضمون اصلی کتاب در ستایش دانایی خلاصه نمی‌شود، بلکه در نشان دادن ظریف بهای دانایی بیش از اندازه و اهمیت تعادل بین دانستن و سکوت است. دانا خانم می‌آموزد که حتی بهترین استعدادها وقتی با خودآگاهی و فروتنی همراه نباشند، ممکن است دردسرساز شوند. این کتاب مثل دیگر آثار این مجموعه، هم در بلندخوانی‌های قبل از خواب محبوب است و هم در کلاس‌های آموزشی به کار می‌رود؛ چون با زبانی کودکانه و جهانی، نکته‌ای را یادآوری می‌کند که برای بزرگسالان هم همچنان تازه است. نقدهای خوانندگان هم بارها به همین ویژگی اشاره کرده‌اند: اینکه داستان، هم سرگرم‌کننده است و هم آموزنده، بدون اینکه به دام نصیحت‌گری مستقیم بیفتد. پیچش پایانی داستان، که در عین سادگی، تعلیقی خفیف و طعمی از طنز به همراه دارد، باعث می‌شود کودک تا آخرین صفحه با شخصیت اصلی همدل بماند و در عین حال به فکر فرو برود.
در نهایت، «دانا خانم» داستانی است که در دل طنز و تصویرهای پررنگش، کودکان را به کشف و یادگیری تشویق می‌کند، ولی یادآوری می‌کند که دانایی واقعی، همیشه با فروتنی و درک موقعیت همراه است؛ و شاید همین ترکیب است که این قصه‌ی کوتاه را هم برای بچه‌ها و هم برای بزرگ‌ترها، خواندنی و ماندنی کرده است.