کتاب مسئله حجاب

کتاب «مسئله حجاب» نوشته‌ی استاد مرتضی مطهری، یکی از تأثیرگذارترین آثار فکری در تبیین فلسفی و اجتماعی پوشش در اسلام است. این اثر که در پاسخ به چالش‌های فکری دوران مدرن نگاشته شده، نوشتاری عقلانی و استدلالی برای پاسخ به پرسش‌های پیرامون این موضوع است: آیا پوشش از مختصات اسلام است؟ علت و فلسفه‌ی آن چیست؟ و حدود آن کدام است؟
کتاب با یک بررسی تاریخی آغاز می‌شود و نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج، پوشش مختص اسلام نیست و در میان ملل دیگر پیش از اسلام نیز وجود داشته است. مطهری، به وجود حجاب سخت و شدید در ایران باستان و در میان قوم یهود اشاره می‌کند. او در این بخش، به طور مستقیم به نقد دیدگاه‌های مورخانی چون ویل دورانت می‌پردازد و این نظریه را که حجاب اسلامی عادتی برگرفته از ایرانیان است یا ریشه در رسوم مربوط به زن حائض دارد، با استناد به زمان نزول آیات حجاب، رد می‌کند. او تأکید می‌کند که در دوران جاهلیت عرب، حجاب وجود نداشت و این اسلام بود که آن را در این جامعه بنیان نهاد.
پس از تبیین این بستر تاریخی، مطهری به اصل استدلال خود، یعنی فلسفه‌ی رویکرد اسلام می‌پردازد. او میان «حبس زن» در خانه و «پوشش زن» در اجتماع، تمایزی قاطع قائل می‌شود. او به شدت با نظر اول مخالفت می‌کند و آن را مغایر با روح اسلام می‌داند، اما از باور دوم به عنوان یک منشی خردمندانه برای سلامت روان فرد و جامعه دفاع می‌کند. از دیدگاه او، فلسفه‌ی پوشش، محدود کردن التذاذات جنسی به کانون خانواده و محیط خصوصی است. این کار، از یک سو به استحکام بنیان خانواده کمک می‌کند و از سوی دیگر، محیط اجتماع را برای کار و فعالیت جدی، سالم و به دور از تحریکات جنسی آماده می‌سازد.
مطهری معتقد است حضور زن در اجتماع با جذابیت‌های جنسی، هم امنیت روانی مرد و زن را مختل می‌کند و هم شخصیت و ارزش زن را تا حد یک ابزار جنسی تنزل می‌دهد. در نگاه او، حجاب به زن این امکان را می‌دهد که در جامعه بر اساس «انسانیت» و توانایی‌هایش مورد قضاوت قرار گیرد، نه بر اساس «جنسیت» و ویژگی‌های فیزیکی‌اش. به این ترتیب، پوشش نه تنها مانع فعالیت اجتماعی زن نیست، بلکه سپری است که او را در برابر نگاه ابزاری محافظت کرده و زمینه‌ی حضور موثر او را فراهم می‌آورد.
در نهایت، «مسئله حجاب» یک دفاعیه‌ی عقلانی از یک حکم شرعی است که تلاش می‌کند مخاطب خود را نه با ارجاع به تعبد، بلکه با اقناع فکری و منطقی همراه سازد. این کتاب به دلیل رویکرد استدلالی و پاسخگویی به چالش‌های زمانه‌ی خود، به یکی از مهم‌ترین منابع برای درک دیدگاه اسلام‌گرایان نوگرا در مورد جایگاه زن و خانواده تبدیل شده و تأثیری جدی بر مبانی فکری حاکم بر قوانین پس از انقلاب اسلامی در کشور گذاشته است.