کتاب قانون مرد رویابین

رمان «قانون مرد رویابین» اثر دانیل پناک، اثری در مرز میان واقعیت و خیال است؛ متنی که در سال ۲۰۲۰ توسط انتشارات گالیمار در فرانسه منتشر شد و دنیای درونی نویسنده را در قالب روایتی نیمه‌خودزندگینامه‌ای و شاعرانه می‌کاود. پناک در این کتاب، از حافظه و رویا به‌عنوان دو نیروی هم‌زمان زنده و ناپایدار استفاده می‌کند تا به پرسشی بنیادین پاسخ دهد: چگونه انسان می‌تواند در جهانی که مدام او را به بیداری و واقع‌گرایی فرا می‌خواند، هنوز رویا ببیند؟ رمان با تصویری به‌یادماندنی آغاز می‌شود: انفجار لامپ پروژکتور هنگام تماشای فیلم آمارکورد فلینی، حادثه‌ای که در عین سادگی، راوی را در نوعی شوک هستی‌شناختی فرو می‌برد. از این نقطه، روایت در مرز میان بیداری و خواب لغزنده می‌شود. راوی در جریان سیال ذهن خود به گذشته بازمی‌گردد، به دوستی‌های دوران کودکی، خانه‌های قدیمی، سفرهای ذهنی به اعماق آب و مواجهه با سایه‌هایی از خود پیشینش. اما این بازگشت‌ها هرگز صرفا نوستالژیک نیستند؛ بلکه نوعی حفاری در حافظه‌اند، تلاشی برای درک پیوستگی میان زیستن و تخیل، میان بودن و رویا دیدن. زبان پناک نرم و سیال است، گاه خنده‌دار، گاه غم‌انگیز، و همواره مملو از موسیقی درونی. روایت او خطی نیست و با منطق خواب حرکت می‌کند: پرش‌های ناگهانی، تداخل صحنه‌ها و برهم‌خوردن مرزهای زمان و مکان. این فرم به‌خوبی مضمون اصلی کتاب را بازتاب می‌دهد: رویا نه شکلی از گریز، بلکه راهی برای تداوم زندگی است. همان‌طور که خود پناک تلویحا می‌گوید، انسان وقتی رویا نمی‌بیند، می‌میرد. ارجاعات سینمایی، به‌ویژه به آثار فدریکو فلینی، بخش مهمی از بافت نمادین کتاب را تشکیل می‌دهند. فلینی برای پناک صرفا یک فیلم‌ساز نیست، بلکه همزاد خلاق اوست؛ کسی که توانسته است با ترکیب رویا و واقعیت، زندگی را از نو بسازد. پناک در گفت‌وگو با این سنت فلینیایی، نور پروژکتور را استعاره‌ای از آفرینش هنری می‌داند: نوری که از ذهن می‌تابد و تاریکی حافظه را لحظه‌ای روشن می‌کند. اما قانون رویا فقط درباره هنر یا حافظه نیست؛ درباره زمان و پیری نیز هست. نویسنده، میان سطرها، از فرسودگی و فراموشی سخن می‌گوید، اما در همان حال، مقاومت در برابر این نیروها را از طریق تخیل و نوشتن ممکن می‌سازد. زبان شاعرانه‌ی او همچون غواصی در اعماق ذهن است؛ جایی که کلمات همچون اکسیژن، حیات را در تاریکی حفظ می‌کنند.
خواندن این کتاب تجربه‌ای آرام اما عمیق است. برای کسانی که از نثر استعاری و پرتصویر لذت می‌برند، قانون رویا سفری ذهنی و احساسی است. اما برای خوانندگانی که به دنبال طرحی روشن و خطی هستند، ممکن است چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا بیشتر از آنکه داستانی روایت کند، حال و هوا و تأمل می‌آفریند. در نهایت، «قانون مرد رویابین» اثری است درباره خود زندگی؛ درباره توانایی ما برای بازسازی واقعیت از درون رویا. پناک با مهارتی شاعرانه نشان می‌دهد که حافظه و خیال نه دو نیروی متضاد، بلکه دو روی یک سکه‌اند. کتاب او یادآور این حقیقت است که انسان تا زمانی زنده است که هنوز می‌تواند در میان روزمرگی، خواب ببیند و از دل تاریکی‌های ذهن، نوری تازه بیافریند.