منشأ دین یکی از مباحث مهم کلامی است که در کتاب های پیشینیان کمتر و در کلام جدید و فلسفه دین به آن توجه ویژه ای شده است. همواره با این مساله روبه رو هستیم که «دین از کجا ناشی می شود» و مبدا رویش دین چه بوده است و آیا دین امری بشری یا فرابشری است؟ کتاب «خاستگاه دین» نوشته بیژن طرهانی، ضمن بررسی علل گرایش مردم به دین، در ده فصل با عنوان های «دین چیست؟»، «فلسفه دین از منظری دیگر»، «فطرت»، «ساحت های وجودی انسان»، «خاستگاه دین در اندیشه فروید زیگموند»، «مبانی کلی اندیشه زیگموند فروید»، «خاستگاه دین در اندیشه صدرالمتالهین صدرای شیرازی»، «بنیادی ترین خطوط فلسفی و رابطه آن ها با خاستگاه دین»، «خداشناسی فطری در اندیشه صدرا» و «تفاوت خاستگاه دین در اندیشه صدرا و فروید» تقابل دو رویکرد به خاستگاه دین یعنی رویکرد مادی گرایانه در اندیشه فروید و رویکرد خداگرایانه در اندیشه صدرالدین شیرازی و ملاصدرا را بررسی می کند... در بخش «ساحت عقل در نگاه علامه طباطبایی» از این کتاب این گونه تبیین شده است: «در نگاه علامه طباطبایی ساحت عقل که از سطوح عالی ادراک است، خود نیز انقساماتی دارد که عبارتند از: عقل نظری و علمی و عقل جزئی و کلی. عقل نظری با ادراک حقیقی سروکار دارد. انسان با فطرت خدادادی خود واقع بین است، تا زمانی که حیات دارد، لحظه ای از حصار فکر بیرون نمی افتد و هرچه دستگیر او شود، همان فکر است و دائما در پی «واقعیت خارج» و مستقل از فکر است. این مرتبه از عقل که در ابتدا حالت بالقوه دارد تا رسیدن به مرحله فعلیت دارای مراتبی است که عبارتند از: «عقل هیولانی، عقل بالملکه، عقل بالفعل، عقل بالمستفاد». در نگرش فلسفی علامه طباطبایی، عقل ورزی در حوزه عقل نظری دارای مراحلی است. عقل بالقوه؛ عقلی خالی از هرگونه تصور و عقل نظری تصدیق بالفعل است. عقل تفصیلی؛ دارای معقولات فراوان بالفعل است. عقل اجمالی؛ همان عقل بسیط است که عقل اجمالی نامیده می شود و تمام تفاصیل به نحو اجمال در آن وجود دارند. عقل عملی؛ این مرتبه از عقل، عقلی است که در «کار استثناناپذیرش، دعوت به جلب نفع و اجتناب از ضرر است». از نظر وی عقل عملی برعکس عقل نظری است و در انسان حالت بالفعل داشته، منشأ احساسات باطنی است و...
