کتاب فیل در پرونده

کتاب «فیل در پرونده» به نویسندگی برانیسلاو نوشیچ، طنزپرداز و نمایشنامه‌نویس صرب، یکی از آثار شاخص در نقد اجتماعی و طنز سیاسی قرن بیستم است. این نمایشنامه‌ی تک‌پرده‌ای که در سال ۱۹۳۲ منتشر شد، داستان یک دادگاه خیالی را روایت می‌کند که در آن قاضی و دادستان بیشتر درگیر تشریفات و بوروکراسی هستند تا عدالت واقعی. نوشیچ در این اثر با طنز سیاه و دیالوگ‌های کوتاه و کنایه‌آمیز، فساد قضایی، ناکارآمدی اداری و ریاکاری اجتماعی را به تصویر می‌کشد و با زبانی ساده و دقیق، نقدی تیز بر نهادهای قانونی ارائه می‌دهد.
داستان اصلی کتاب درباره پرونده‌ی دزدی یک فیل از سیرک است. متهم مردی فقیر و بی‌سواد به نام پتار پتروویچ است و شاکی صاحب سیرک و تاجر ثروتمند آلمانی، آقای مولر. قاضی یووانوویچ به‌جای رسیدگی به عدالت، بیشتر به امور روزمره و ناهار خود می‌اندیشد، دادستان با شعارهای پرطمطراق بدون مدرک حرف می‌زند و وکیل مدافع تنها با اعتراض کوتاه سعی در حضور دارد. شاهدین نظرات متناقض ارائه می‌دهند و فیل همچنان آزاد است. نوشیچ با این روایت کوتاه، تصویری طنزآمیز از بوروکراسی پیچیده و نابرابری اجتماعی ارائه می‌دهد، جایی که قانون برای ثروتمندان و قدرتمندان کارآمد است و فقرا معمولا نادیده گرفته می‌شوند.
کتاب «فیل در پرونده» علاوه بر داستان اصلی، شامل مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه و بلند با مضامین اجتماعی، سیاسی و انسانی است. عناوینی مانند «الاغ صربستانی»، «قربانی علم»، «کودک بااستعداد من» و «دروغ» بخش‌های دیگر این مجموعه را تشکیل می‌دهند. نوشیچ در این داستان‌ها به نقد فساد اداری، سوءاستفاده از قدرت، فاصله طبقاتی و ضعف اخلاقی می‌پردازد و با طنزی تلخ و کنایه‌آمیز، خواننده را با واقعیت‌های اجتماعی مواجه می‌کند. سبک نگارش او، ترکیبی از طنز آبسورد و تحلیل اجتماعی است که هم سرگرم‌کننده و هم روشنگر است.