کتاب انگل های تابان

نمایشنامه «انگل‌های تابان» اثر فیلیپ ریدلی، یکی از آثار شاخص طنز سیاه معاصر است که در مرز میان رئالیسم اجتماعی و سورئالیسم استعاری حرکت می‌کند. این نمایشنامه‌ی بلند در سال ۲۰۱۵ برای نخستین‌بار در تئاتر سوهو لندن به اجرا درآمد و بعدها در قالب مجموعه‌ی «کلاسیک‌های مدرن» توسط انتشارات Bloomsbury / Methuen Drama منتشر شد. اثر با سه شخصیت - دو زن و یک مرد - و مدت‌زمانی حدود ۹۰ دقیقه نوشته شده و نمونه‌ای ممتاز از تئاتر مینیمالیستی است که با کمترین امکانات، بیشترین ظرفیت نمادین را می‌آفریند. داستان حول زندگی زوجی جوان، جیل و اولی، می‌گردد که در خانه‌ای فرسوده و محقر زندگی می‌کنند و در آستانه تولد نخستین فرزندشان‌اند. رویای آن‌ها ساده است: داشتن خانه‌ای امن، زیبا و ایده‌آل برای بزرگ کردن کودکشان. در این میان، زنی اسرارآمیز به نام خانم دی - نماینده‌ای از دولت یا نهادی نامشخص - وارد می‌شود و پیشنهادی غیرمنتظره می‌دهد: خانه‌ای بزرگ و مجلل در منطقه‌ای متروکه، کاملا رایگان، به شرط آن‌که این زوج در پروژه‌ای برای «بازسازی» و احیای محله شرکت کنند. این وعده‌ی جذاب، که در ظاهر نشانه‌ی فرصت و پیشرفت است، به‌تدریج چهره‌ای هولناک می‌یابد. هر بار که آن‌ها اتاقی را بازسازی می‌کنند، یک «موذی» - اصطلاحی که در نمایش برای افراد بی‌خانمان یا به حاشیه رانده‌شده به کار می‌رود - به شکلی خشونت‌آمیز از میان می‌رود. نخستین قتل تصادفی است، اما مرگ‌ها ادامه می‌یابند و خانه با هر قربانی کامل‌تر می‌شود. رویای خانه‌ی ایده‌آل به کابوسی از سازش اخلاقی، تبانی و خشونت موجه‌شده تبدیل می‌شود. ریدلی در این اثر، طنز سیاه و رئالیسم جادویی را در خدمت انتقادی اجتماعی به کار می‌گیرد. خانه، استعاره‌ای از رویای طبقه متوسط و ایدئولوژی مصرف‌گرایی است: میل به امنیت، زیبایی و مالکیت، که در پس آن سیستم‌هایی از حذف، بهره‌کشی و نابرابری پنهان شده‌اند. جیل و اولی نمایندگان انسان معاصرند که در جست‌وجوی آسایش، مرزهای اخلاقی را یکی‌یکی پشت سر می‌گذارند. خانم دی، در مقام وسوسه‌گر فاوستی، تمثیل نهادهای قدرت و سیاست‌های اقتصادی است که «پاداش» رفاه را در ازای همدستی می‌فروشند. در سطحی گسترده‌تر، «انگل‌های تابان» درباره‌ی دیگری و زندگی‌های نامرئی است - کسانی که سیستم، برای پیشرفت دیگران، آن‌ها را از صحنه زندگی حذف می‌کند. ریدلی از تماشاگر می‌خواهد از خود بپرسد: «چند قربانی برای آسایش من نامرئی شده‌اند؟» او با شکستن دیوار چهارم، مخاطب را نیز در این معامله شریک می‌کند؛ تماشاگر احساس می‌کند که در تبانی این زوج نقش دارد، و این همدستی احساسی همان جایی است که طنز نمایش به نقد اخلاقی بدل می‌شود. از نظر سبکی، نمایش با ریتم سریع، گفت‌وگوهای طنزآمیز و لحظات فراواقعی ساخته شده است. مرز واقعیت و خیال در هم می‌شکند: خانه به شکلی جادویی نوسازی می‌شود، زمان فشرده می‌گردد، و فضا رنگی از کابوس و رویا می‌گیرد. با این حال، در پس این طنز و اغراق، نقدی جدی بر بحران مسکن، نابرابری طبقاتی و وسواس فرهنگی برای «پیشرفت» نهفته است. از نظر هنری، «انگل‌های تابان» اثری جسور، تند و معاصر است. برخی منتقدان مانند Londonist آن را به خاطر استعاره‌های آشکارش بیش از حد مستقیم دانسته‌اند، اما همین صراحت به اثر قدرت دراماتیک و بی‌پرده‌ای می‌دهد که در تئاتر اجتماعی امروز کمتر دیده می‌شود. سادگی صحنه، گفت‌وگوهای فشرده و امکان اجرای مینیمال، آن را به یکی از متون محبوب کارگاه‌های بازیگری و تئاترهای تجربی تبدیل کرده است.
در نهایت، «انگل‌های تابان» نمایشنامه‌ای است درباره‌ی بهای آسایش. فیلیپ ریدلی با نیشخندی تلخ و فرمی افسانه‌گون، نشان می‌دهد که چگونه آرزوهای به‌ظاهر بی‌ضرر ما - خانه، امنیت، موفقیت - ممکن است با سازوکاری از خشونت، طرد و تبانی ساخته شوند. این اثر مخاطب را در آینه‌ای سیاه و درخشان با خود اخلاقی‌اش روبه‌رو می‌کند: اگر خانه رویای ماست، پس جسدهایی که زیر دیوارهایش دفن شده‌اند، از آن کیست؟