در این پژوهش به بررسی و مطابقت علم ایقاع و عروض پرداخته می شود و در این مطابقت، کلیه ی نقاط مشترک و شباهت های میان آن دو مشخص خواهد شد. سپس ارتباط و هماهنگی میان آن دو در یک قطعه ی موسیقایی موزون که دارای کلام منظوم نیز است، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
علم ایقاع، میزان موسیقی موزون یا دارای ریتم است. چنان که عروض میزان کلام منظوم می باشد. ایقاع نیز مانند عروض، به طور کلی دارای اوزانی است که این اوزان را، در اصطلاح موسیقی قدیم ایران، ادوار یا ادوار ایقاعی گویند. ادوار ایقاعی از ارکان و ارکان نیز از نقره یا ضربه تشکیل شده که این ضربات معادل حرف در شعر است. زمان های میان این نقرات، تعیین کننده ی وزن ایقاعی هستند.
برای پرداختن به مطابقت میان عروض و ایقاع، به شرح آن ها براساس کتاب های قدیم موسیقی ایرانی و عروض سنتی پرداختیم؛ که در این راه، کلیه ی اشتراکات و شباهت هایی که دو علم مذکور در تقسیمات خود دارا هستند اعمّ از تاریخچه، واضع، و نیز گاهی سبب تسمیه ی بخش های مختلف مورد مطابقت واقع شده است. پس از آن، قطعه های موزون در موسیقی را که دارای کلام منظوم نیز هستند، بررسی کرده و نشان داده ایم که در هر کدام از قطعه ها چگونه وزنی عروضی که وزن شعر مورد استفاده بوده، با دوری ایقاعی که وزن موسیقایی آن قطعه است با یک دیگر هماهنگ شده و قطعه ی مورد بحث را به وجود آورده اند.
در پژوهش فوق، در حین پرداختن به این اشتراک ها، نکته ها و پیشنهادهایی نیز با توجه به ایقاع، که قابل استفاده در عروض به نظر می رسد، همراه با مطابقت بخش های مختلف ارائه خواهد شد.
بررسی میزان امکان مطابقت عروض و ایقاع و ظرفیت هایی که می تواند از این مطابقت به دست بیاید، از یافته های این پژوهش است که به شناخت بهتر موسیقی و وزن درونی شعر می انجامد و به کاربرد بهتر کلام در موسیقی کمک می نماید.
در پایان، ایقاع و عروض را می توان از یک سرچشمه دانست که در دو حوزه ی شعر و موسیقی پدیدار گشته اند، چنان که واضع آن دو را نیز یک تن، یعنی خلیل بن احمد فراهیدی می دانند...
کتاب وزن موسیقی و شعر
سوره مهر