استانبول برای ایرانیان در دوره قاجار یکی از کانون‌های مهم تجددخواهی و نوگرایی است. این شهر به‌ویژه در عصر مشروطه‌خواهی، برای احرار و اصلاح‌گران ایرانی حکم خانۀ دوم را داشت. در امان و دور از آزار و ستم دولت ایران، تاجران، بازرگانان، روزنامه‌نگاران و احرار زیادی در این شهر پناه گرفته و با ایجاد انجمن‌هایی مانند انجمن سعادت ایرانیان استانبول، انجمن خیریۀ ایرانیان استانبول، انجمن برادران و تأسیس و راه‌اندازی روزنامه‌های فارسی‌زبانی مانند اختر، شمس، سروش و خاور کوشیدند از تلاش آزادی‌خواهی در ایران به اشکال گونه‌گون مادی و معنوی پشتیبانی کنند. اثر حاضر سعی می‌کند در هفت جستار پرتوی بیفکند به این تکاپوها. در این میان در یکی از جستارها به دغدغۀ تجددگرایان عثمانی دربارۀ مسائل ایران و به‌ویژه موضوع اشغال تبریز به دست روس‌ها می‌پردازد. مقالۀ اخیر نشانگر آن است که در عصر مشروطه‌خواهی، نوگرایان دو کشور بی‌اعتنا به مرزهای مذهبی و جغرافیایی دل در گرو دست‌یابی به آرمان‌های مشترک انسانی در کنار هم علیه خودکامگی جبهه مشترکی برپا ساختند.
کتاب ایرانیان استانبول
