کتاب هرمس و حکمت هرمسی

این نوشتار تلاشی است برای نگاهی دیگر به تاریخ تفکر و فلسفه، که در آن هم‌زمانی خلقت بشر و اندیشه بیان، و از انحصار تمدن به عصر و ملتی خاص دوری و نیز حلقه‌های گمشدهٔ فلسفه یونان و پیشینهٔ آن معرفی شده است. فرضیهٔ پژوهش حاضر آن است که خاست‌گاه حکمت و فرهنگ در شرق است و لذا باید به این پرسش پاسخ دهیم: آیا تمدن و فلسفه یونان باستان اصیل است؟ آیا تمدن و حکمت در شرق وجود داشته است؟ هر چند نظر غالب بر این است که تمدن و فلسفه از یونان و با تالس آغاز شد اما ما بر آن هستیم که نظر شیخ اشراق که خاست‌گاه حکمت را نبوت و هرمس می‌داند رو به گسترش است و حتی بسیاری از اندیشمندان غربی با دست‌یابی به شواهد و کاوش‌های باستانی جدید در اصالت فلسفه یونان شک نمود‌ه‌اند. هرمس در یونان، طاط در مصر، اخنوخ در کتاب مقدس، هوشنگ در متون ایرانی و ادریس نبی در متون اسلامی بر هم منطبق و حکایت از شخصی با هویت و کارکرد مشابه دارند. هرمس از نوادگان شیث فرزند حضرت آدم است و پس از آن دو اولین فردی است که به نبوت می‌رسد. او بنیان‌گذار بسیاری از علوم مانند خط، طبابت، کیمیا، نجوم، حکومت و حکمت است. از این لحاظ در یونان وی را Trismegitos و در منابع اسلامی «المثلث بالحکمه» نامیده‌اند. آثار هرمسی که به بیشتر زبان‌های مهم باستان نگارش یافته است همواره بر جریانات فکری شرق و غرب تأثیر‌گذار بوده و در قرون نخستین مسیحیت خود به یک مکتب هرمسی تبدیل شده است. سنت هرمسی در شرق و غرب باستان تداوم یافت و امروزه نیز سنت‌گرایان در غرب و حکمت اشراق در شرق اندیشه خود را هرمسی و نبوی می‌دانند. در این کتاب به آثار و اندیشه‌ جریان هرمسی در حوزه معرفت‌شناسی، جهان‌شناسی و انسان‌شناسی نیز پرداخته شده است. در پایان ستایشم نثار کسانی باد که چیزی به من آموختند و راهنمای زندگی علمی و معنوی‌ام بودند. به تمام اساتیدی که در حوزه و دانشگاه سرمایه‌های عمرشان را در اختیارم گذاشتند درود می‌فرستم. از جناب آقای حسینعلی رحمتی کارشناس سابق فلسفه در معاونت پژوهش که با تشویق، مطالعه و پیشنهادات خود در به ثمر رسیدن این نوشتار یاری‌ام دادند و نیز از حمایت و الطاف آقای دکتر ناصر قربان‌نیا معاون پژوهشی وقت دانشگاه مفید و ارزیابان بزرگوار نوشته حاضر سپاس‌گزارم. به جاست از جناب دکتر آقای محمد نقی نظرپور معاون محترم پژوهشی و از مدیر محترم انتشارات، دوست گرامی ام جناب آقای محسن ابوالفتحی و همکاران محترمشان آقایان مهدی پاشازاده و مجید نسیمی که رنج آماده‌سازی، تایپ و دیگر امور اجرایی را متحمل شدند تشکر نمایم. هم چنین از همسرم که با مطالعه متن در اصلاح و آماده‌سازی آن و به همراه فرزندانم در فراهم نمودن آرامش خانه که ضرورت پژوهش است یاری‌ام دادند قدردانی می‌کنم. در آخر یادی از پدر می‌کنم که در روزگار نگارش این نوشتار به رحمت حق تعالی پیوست و از شما برای او دعای خیر خواهانم.