کتاب شیطان و آب سیاه

رمان "شیطان و آب سیاه" نوشته‌ی استوارت تورتن، اثری است که در همان سطرهای نخست، خواننده را به جهانی سرشار از رمز و وحشت و تعلیق می‌کشاند؛ جهانی که میان تاریخ و خیال، عقل و خرافه، و عدالت و خون‌خواهی سرگردان است. داستان در سال ۱۶۳۴ و بر عرشه‌ی کشتی ساردام، متعلق به کمپانی هند شرقی هلند، آغاز می‌شود؛ کشتی‌ای که از بندر باتاویا (جاکارتای امروز) عازم آمستردام است و در دل خود نه‌تنها بار ادویه و طلا، بلکه رازها و نفرین‌هایی تاریک‌تر از آب‌های خروشان اقیانوس را حمل می‌کند.
در مرکز این جهان به‌ظاهر بسته و خفقان‌آور، کارآگاه بدنام ساموئل پیپس قرار دارد که متهم به جرمی نامعلوم، در سلولی تاریک محبوس شده و در انتظار محاکمه‌ای است که احتمالا به مرگش ختم می‌شود. او، به‌همراه محافظ وفادارش آرنت هیز، به‌زودی با رشته‌ای از وقایع مرموز و هولناک روبه‌رو می‌شود: پیامی نفرین‌آلود از زبان یک جذامی سوخته، ظهور نشان‌های شیطانی و زمزمه‌های شومی از «تام پیر»؛ موجودی اسطوره‌ای که طبق افسانه‌ها، نابودی و جنون را برای مسافران نوید می‌دهد. در این میان، شخصیت‌های دیگری نیز بر عرشه هستند: از فرماندار کل قدرتمند و همسر اندوهگینش سارا گرفته تا معشوقه‌ی جوانش کریسجی و ملوانانی که هر یک در دل رازهایی مخوف دارند. تورتن با تلفیق عناصری از رمان تاریخی، معمای قتل در فضای بسته، و سایه‌های ژانر وحشت گوتیک، روایتی می‌سازد که نفس را در سینه‌ی خواننده حبس می‌کند. تعلیق، همچون مهی نمناک، سراسر داستان را فرا گرفته و حتی در لحظات آرامش، احساس خطر و جنون در کمین است. اما فراتر از این لایه‌ی پرزرق‌وبرق داستانی، رمان پرسش‌هایی اساسی درباره‌ی ماهیت شر، مرز میان عقل و خرافه، و سازوکار قدرت در دل امپراتوری‌های استعماری مطرح می‌کند. آیا تام پیر تجسمی واقعی از نیروهای اهریمنی است، یا دست پنهان انسانی که از ترس و خرافه به‌عنوان ابزاری برای سلطه و انتقام بهره می‌برد؟ سبک نوشتاری تورتن در "شیطان و آب سیاه" بی‌وقفه و پرشتاب است؛ فصل‌های کوتاه و پایان‌بندی‌های آویزان، خواننده را از یک پیچش داستانی به پیچشی دیگر می‌کشاند. روایت سینمایی و تصویرپردازی‌های دقیق او، صحنه‌هایی می‌آفریند که نه‌تنها دیده می‌شوند، بلکه حس می‌شوند: سوزش باد شور، صدای تخته‌های مرطوب کشتی در دل شب و نگاه‌های پر از ترس و سوظن مسافران. در این میان، شخصیت‌ها - به‌ویژه آرنت هیز که نقش قهرمان اخلاقی و نیروی پیشران را ایفا می‌کند - همگی خاکستری و چندوجهی‌اند؛ اسیر گذشته‌های تاریک، وفاداری‌های متزلزل و تصمیم‌هایی که بار سنگین اخلاقی دارند. استقبال منتقدان از این اثر چشمگیر بود: پابلیشرز ویکلی آن را به‌خاطر معمای پیچیده و پایان‌بندی استادانه ستود؛ کرکوس ریویوز از آن به‌عنوان «حماسه‌ای دریایی پر از تاریکی و دسیسه» یاد کرد؛ و گاردین آن را «راز دریایی مقاومت‌ناپذیر» توصیف کرد که از نخستین صفحات، تنش خود را حفظ می‌کند. در عین حال، برخی خوانندگان پایان‌بندی نسبتا سریع و افشاگری‌های خانوادگی را کمتر قانع‌کننده دانستند؛ با این‌همه، کمتر کسی منکر آن است که تورتن با این رمان، فضای تازه‌ای در تلفیق معمای تاریخی و تخیل سیاه آفریده است.
"شیطان و آب سیاه" اثری است که در عین سرگرم‌کنندگی، لایه‌هایی عمیق‌تر از نقد قدرت، بررسی مرزهای ایمان و عقل و ترس از ناشناخته‌ها را در خود دارد. اگر علاقه‌مند به روایت‌هایی هستید که هم ذهن را درگیر معما کند و هم قلب را در تلاطم اخلاق و ترس بتپاند، این کتاب پیشنهادی فراموش‌نشدنی است؛ سفری دریایی در تاریک‌ترین لایه‌های روان و تاریخ، که در پایان، خواننده را وامی‌دارد تا بپرسد: واقعا شیطان کیست و کجا کمین کرده است؟