کتاب اخلاق اسلامی و شبح مدرنیته

کتاب "اخلاق اسلامی و شبح مدرنیته" نوشته‌ی فرزین وحدت، تلاشی نظری برای بازاندیشی رابطه‌ی اسلام با مدرنیته است؛ رابطه‌ای که نویسنده با الهام از دیالکتیک هگلی، نه به‌صورت تقابل ساده سنت و تجدد، بلکه در قالب برخوردی چندوجهی و درونی میان اندیشه‌ی اسلامی و مفاهیم مدرن تحلیل می‌کند. وحدت در این کتاب با بررسی آثار نه اندیشمند مسلمان معاصر-از محمد اقبال و سید قطب گرفته تا فاطمه مرنیسی، محمد مجتهد شبستری و محمد ارکون-نشان می‌دهد که چگونه مفاهیمی چون خودآگاهی فردی، آزادی، دموکراسی، حقوق بشر، جنسیت، اخلاق اقتصادی و کثرت‌گرایی در دل گفتمان اسلامی بازخوانی می‌شوند. او تأکید می‌کند که این بازخوانی نه تقلیدی از اندیشه‌ی غربی، بلکه نوعی مواجهه‌ی انتقادی و خلاقانه است که از درون سنت اسلامی برخاسته و با عناصر مدرنیته وارد دیالوگ می‌شود. نویسنده، مدرنیته را نه به‌عنوان یک ساختار بسته و متعلق به جغرافیای خاص، بلکه به‌مثابه مجموعه‌ای از «شباح» توصیف می‌کند؛ شبح‌هایی که در اندیشه‌ی اسلامی معاصر یا به‌عنوان تهدیدی نفی می‌شوند یا به فرصتی برای بازسازی مفاهیم سنتی بدل می‌گردند. در این مسیر، وحدت از چارچوب نظری هگل بهره می‌گیرد تا نشان دهد که چگونه هر یک از این متفکران، مدرنیته را از منظری خاص تجربه و تفسیر کرده‌اند. برای نمونه، محمد اقبال با تکیه بر مفهوم خودآگاهی و عاملیت فردی، الگویی از انسان مسلمان ارائه می‌دهد که ریشه در فلسفه‌ی اسلامی دارد، اما هم‌زمان با برخی مولفه‌های مدرنیته گفت‌وگو می‌کند. فاطمه مرنیسی نیز با بازخوانی متون اسلامی، سعی دارد خوانشی نو از جایگاه زن در اسلام ارائه دهد و آن را با مفاهیم برابری و آزادی پیوند دهد. محمد مجتهد شبستری با نگاه هرمنوتیکی به دین، بر تأویل‌پذیری متون و امکان شکل‌گیری یک گفتمان دینی کثرت‌گرا تأکید می‌ورزد. در سوی دیگر، سید قطب با نقد تمدن سکولار غربی، بر نوعی بازگشت انقلابی به قرآن و بازسازی بنیادین جامعه بر مبنای توحید تأکید دارد. کتاب در نهایت تصویری چندلایه از تعامل اندیشه‌ی اسلامی با مدرنیته به‌دست می‌دهد؛ تصویری که در آن سنت و تجدد نه در تعارضی حل‌ناشدنی، بلکه در گفت‌وگویی مستمر و دیالکتیکی با یکدیگر قرار دارند. وحدت نشان می‌دهد که در دل سنت اسلامی، ظرفیت‌هایی برای بازاندیشی مفاهیم مدرن وجود دارد و همین ظرفیت‌هاست که امکان شکل‌گیری مدرنیته‌هایی غیرغربی، بومی و متکثر را فراهم می‌سازد. "اخلاق اسلامی و شبح مدرنیته" نه‌تنها سهم مهمی در ادبیات نظری مدرنیته‌ی اسلامی دارد، بلکه برای پژوهشگران فلسفه، الهیات، مطالعات اسلامی و علوم سیاسی نیز منبعی غنی و الهام‌بخش به‌شمار می‌آید.