کتاب باد بزن خانم ویندرمیر

نمایشنامه‌ی «بادبزن خانم ویندرمر» اثر اسکار وایلد، یکی از درخشان‌ترین کمدی‌های رفتاری قرن نوزدهم، نخستین‌بار در ۲۰ فوریه‌ی ۱۸۹۲ در تئاتر سنت جیمز لندن به اجرا درآمد و به‌سرعت نام وایلد را در میان برجسته‌ترین طنزنویسان دوران ویکتوریایی تثبیت کرد. این اثر که در لندن اواخر قرن نوزدهم می‌گذرد، با زبانی پرظرافت و نیش‌دار، چهره‌ی اخلاق‌گرایی ظاهری، ریاکاری اجتماعی و استانداردهای دوگانه‌ی آن دوران را افشا می‌کند. وایلد، همچون همیشه، با نگاهی طنازانه و درعین‌حال فلسفی، در قالب گفت‌وگوهای برق‌آسا و صحنه‌هایی پرتنش، تضاد میان ظاهر و حقیقت را برملا می‌سازد. در مرکز نمایش، لیدی مارگارت ویندرمر، زنی درستکار و مطیع اصول اخلاقی، قرار دارد که در آستانه‌ی جشن تولدش متوجه می‌شود همسرش، لرد ویندرمر، رابطه‌ای پنهانی با زنی مرموز به نام خانم ارلین دارد. شایعاتی که از زبان دوشس برویک به گوش او می‌رسد، لیدی ویندرمر را به خشم و تردید می‌کشاند؛ با وجود انکار شوهر، او تصمیم می‌گیرد همسرش را ترک کند. اما سرنوشت او با حضور خانم ارلین، که از سوی لرد ویندرمر به مهمانی دعوت می‌شود، گره می‌خورد. در سلسله‌ای از سوءتفاهم‌ها، لیدی ویندرمر قصد فرار با لرد دارلینگتون - تحسین‌کننده‌ی پرشورش - را دارد، اما در لحظه‌ی بحرانی، خانم ارلین با ازخودگذشتگی مانع از تصمیم اشتباهش می‌شود. هنگامی که لیدی ویندرمر بادبزنش را در خانه‌ی دارلینگتون جا می‌گذارد و خطر رسوایی نزدیک است، خانم ارلین با ادعای دروغین مالکیت بادبزن، آبروی دختر جوان را نجات می‌دهد. در پایان، آشکار می‌شود که او در واقع مادر گمشده‌ی لیدی ویندرمر است که سال‌ها پیش خانواده‌اش را ترک کرده و اکنون، در سکوت و با فداکاری، در پی رستگاری است. در لایه‌ی زیرین این داستان پرکشش، وایلد تصویری دقیق از ریاکاری اخلاقی و دوگانگی اجتماعی دوران ویکتوریایی ارائه می‌دهد. او نشان می‌دهد که قضاوت‌های شدید و قوانین اخلاقی خشک، اغلب در برابر پیچیدگی‌های انسانی بی‌ثمر می‌مانند. لیدی ویندرمر در آغاز نمایش نماینده‌ی اخلاق مطلق است و معتقد است «افراد بد نباید بخشیده شوند»، اما تجربه‌ی شخصی‌اش او را در معرض لغزش، همدلی و درک تازه‌ای از ضعف انسانی قرار می‌دهد. در مقابل، خانم ارلین که جامعه او را به عنوان زنی گناهکار طرد کرده است، در عمل شریف‌تر از بسیاری از قاضیان اخلاق ظاهر می‌شود. بادبزن در این میان، به نمادی از ظاهر فریبنده و نقش‌های اجتماعی بدل می‌شود: شیئی زیبا و براق که هم می‌تواند ابزاری برای جذابیت باشد و هم وسیله‌ای برای پنهان‌کاری. وایلد از این شیء ساده برای کاوش در مضامین عمیق‌تر استفاده می‌کند - از مفهوم آبرو و فضیلت گرفته تا تضاد میان حقیقت درونی و نمایش بیرونی. زبان نمایشنامه سرشار از نکته‌سنجی‌های درخشان و طنزی زیرپوستی است که هم مخاطب را می‌خنداند و هم او را به تأمل وامی‌دارد. وایلد در این اثر نه از طریق خطابه، بلکه با شوخ‌طبعی و پارادوکس، نظام اخلاقی زمانه‌اش را به نقد می‌کشد. اگرچه برخی منتقدان از اتکای نمایش به پنهان‌کاری برای حل تعارض نهایی گلایه کرده‌اند، اما همین ابهام اخلاقی بخشی از نبوغ وایلد است: او حقیقت را در سایه نگاه می‌دارد تا نشان دهد زندگی واقعی، برخلاف صحنه‌های تئاتر، همیشه پایان روشنی ندارد.
در مجموع، «بادبزن خانم ویندرمر» اثری است که فراتر از یک کمدی اجتماعی، به مطالعه‌ای در باب رستگاری، قضاوت و انسانیت تبدیل می‌شود. وایلد با ترکیب نیشخند و احساس، دروغ و مهر، اثری آفریده است که همچنان درخشان و زنده می‌نماید؛ داستانی از عشق، راز، فریب و شفقت که از قرن نوزدهم تا امروز پژواکی ماندگار دارد.