کتاب اسب های پشت پنجره

نمایشنامه‌ی «اسب‌ها‌ی پشت پنجره» اثر ماتئی ویسنی یک، نویسنده و شاعر رومانیایی‌تبار مقیم فرانسه، از درخشان‌ترین نمونه‌های تئاتر پوچ‌گرای متأخر است که در سال ۱۹۹۶ برای نخستین بار توسط انتشارات کراتر منتشر شد. این اثر تک‌پرده‌ای و کوتاه در سه صحنه‌ی تاریخی متفاوت-۱۶۹۹، ۱۷۴۵ و ۱۸۱۵-جریان دارد، اما همگی در یک فضای واحد اتفاق می‌افتند: اتاقی ساده با یک پنجره، جایی که جنگ، فقدان و تکرار به شکل بی‌رحمانه‌ای در زندگی روزمره نفوذ می‌کنند. ساختار نمایش، چرخه‌ای از روابط انسانی را در بستر جنگ بازنمایی می‌کند-مادر و پسر، پدر و دختر، شوهر و همسر-که هر بار با ورود پیکی حامل خبر مرگ، در هم می‌شکنند. پشت این تکرار تراژیک، اسبی با نشانه‌های قرمز در پس پنجره حضور دارد؛ حضوری شوم و تکرارشونده که استعاره‌ای از خشونت مداوم تاریخ است. در نخستین صحنه، مادری نگران در انتظار بازگشت پسر سربازش است. پیکی با دسته‌گل میخک قرمز از راه می‌رسد و خبر مرگ او را می‌دهد. در صحنه دوم، پدری فلج و دخترش با سکوتی سنگین زندگی می‌کنند، تا زمانی که پیک بازمی‌گردد و از جنون ناشی از جنگ خبر می‌آورد. و در صحنه پایانی، همسر سربازی که آماده‌ی نبرد است، در حالی که شام مفصلی آماده می‌کند، با فاجعه‌ی تازه‌ای روبه‌رو می‌شود: شوهرش زیر سم اسب‌های خودی کشته شده است. در تمامی این روایت‌ها، پنجره مرزی است میان خانه و میدان نبرد، میان خیال امنیت و واقعیت خشونت. اتاق خانه، که در آغاز مأمن و مکانی برای عشق است، به تدریج به فضایی از فقدان و مرگ بدل می‌شود. ویسنی یک با بهره‌گیری از طنزی تلخ و زبانی موجز، وضعیت پوچ انسان معاصر را در برابر تکرار بی‌پایان جنگ و ویرانی بازمی‌تاباند. اسب‌ها در این نمایش، دیگر نشانه‌ای از نجابت یا آزادی نیستند؛ بلکه تجسمی از مرگ، سرکشی و سقوط عقل‌اند. دستورالعمل‌های پیش‌پاافتاده‌ی مادر برای آماده‌سازی لباس یا شام، در کنار خبرهای خونین پیک، تضادی هولناک می‌سازند که جوهره‌ی طنز سیاه ویسنی یک را تشکیل می‌دهد. او با درهم‌آمیختن امور عادی و فاجعه‌بار، نشان می‌دهد که چگونه خشونت جمعی می‌تواند در جزئی‌ترین لحظات زندگی نفوذ کند و معنا را در تکرار از میان ببرد. از منظر ساختار، تکرار سه‌گانه‌ی زمانی نوعی دایره‌ی بسته از تاریخ می‌سازد، جایی که قربانیان تنها نقش‌های خود را عوض می‌کنند اما سرنوشت تغییر نمی‌کند. پیک، به‌عنوان تنها عنصر ثابت، چهره‌ای از زمان و تقدیر است؛ پیام‌آوری که هیچ‌گاه پیر نمی‌شود و همواره بازمی‌گردد تا مرگ را یادآور شود. این تمهید، اثر را به سطحی فراتر از نمایش تاریخی می‌برد و آن را به تأملی فلسفی درباره‌ی حافظه، تاریخ و پوچی انسان بدل می‌کند. نمایشنامه در ظاهر ساده و کوتاه است، اما در لایه‌های زیرین خود تصویری عمیق از تداوم خشونت و زوال معنا ارائه می‌دهد. لحن آن میان هراس و خنده، میان نظم خانگی و فروپاشی عقل در نوسان است. زبان شاعرانه و پر از تکرار ویسنی یک، حس خواب‌زدگی و انجماد را القا می‌کند؛ گویی قرن‌هاست انسان در همان اتاق، کنار همان پنجره، در انتظار همان پیک ایستاده است. در نتیجه، «اسب‌ها‌ی پشت پنجره» نه فقط درامی درباره‌ی جنگ، بلکه درباره‌ی حافظه‌ی زخم‌خورده‌ی بشر است. ویسنی یک در این اثر نشان می‌دهد که تاریخ، خانه‌ی ما را رها نمی‌کند؛ حتی اگر پرده‌ها را بکشیم، اسب‌ها هنوز پشت پنجره‌اند. این نمایش برای خوانندگان و مخاطبان علاقه‌مند به تئاتر پوچ، نقد جنگ و تلاقی امر عادی با فاجعه، تجربه‌ای تکان‌دهنده و ماندگار است.