کتاب کوهستان بارانی

کتاب تصویری «کوهستان بارانی» اثر نویسنده و تصویرگر چینی شیونگ لیانگ، اثری است که نخستین بار در سال ۲۰۱۶ منتشر شد و در قالبی رنگی و مصور برای کودکان عرضه گردید. در نگاه نخست، این کتاب ممکن است صرفا به عنوان یک داستان کودکانه درباره‌ی هیولایی در میان باران بی‌پایان به نظر برسد، اما در لایه‌های زیرین خود، بار معنایی عمیق و استعاری حمل می‌کند که آن را به اثری شاعرانه و فلسفی بدل می‌سازد. شخصیت محوری داستان «می یو گوای»، به معنای «هیولای فصل بارانی»، در کوهستانی به نام «دا یو شان» یا «کوه بزرگ باران» زندگی می‌کند؛ جایی که باران بی‌وقفه می‌بارد و هر روز و هر شب، بی‌هیچ تغییر و وقفه‌ای، زندگی ساکنانش را شکل می‌دهد. تنها یک استثنا وجود دارد: آخرین روز سال، روزی که باران برای لحظه‌ای کوتاه از باریدن بازمی‌ایستد. همین مکث کوتاه، در ساختار روایی کتاب اهمیتی کلیدی دارد و ریتم چرخه‌ای و مراقبه‌گونه‌ای به متن می‌بخشد. در میانه‌ی این فضای بارانی و یکنواخت، هیولا جمله‌ای بیان می‌کند که همچون کلید فهم اثر عمل می‌کند: «من هرگز از چیزهایی که نمی‌توانم تغییر دهم شکایت نمی‌کنم.» این نگرش، بر خلاف انتظار از موجودی با عنوان «هیولا»، نه تهدیدآمیز و هولناک، بلکه آمیخته به وقار و پذیرش است. شیونگ لیانگ با خلق چنین شخصیتی، تصویری متفاوت از مفهوم هیولا ارائه می‌دهد: موجودی که نه در پی ترساندن، بلکه در پی سازگاری با شرایط است و در آرامش خود، به نوعی قهرمان بدل می‌شود. مضمون اصلی کتاب در همین نقطه شکل می‌گیرد: سازگاری و تاب‌آوری در برابر نیروهایی که از کنترل انسان خارج‌اند. باران در فرهنگ‌های مختلف استعاره‌ای از دشواری، اندوه یا گذر زمان است. در این داستان نیز باران بی‌پایان نمادی از شرایط تغییرناپذیر زندگی است. آنچه اهمیت می‌یابد، واکنش هیولا در برابر این تداوم است: او شکایتی ندارد، نمی‌ستیزد، بلکه می‌پذیرد و در همان پذیرش، معنا و عزتی آرام پیدا می‌کند. این آموزه، به‌ویژه برای مخاطبان جوان، حامل پیامی ارزشمند درباره‌ی مواجهه با مشکلات زندگی و توان زیستن با شرایطی است که راه گریزی از آن نیست. با این حال، کتاب تنها به مضمون اخلاقی محدود نمی‌شود، بلکه از نظر هنری نیز ساختاری چشمگیر دارد. تصویرگری‌های رنگی و بزرگ، با استفاده از طیف‌های متنوع خاکستری، آبی و سبز، فضای بارانی را ملموس می‌سازند و مخاطب کودک را به دل کوهستانی مه‌آلود می‌برند. در این میان، تضاد بصری میان باران بی‌وقفه و توقف کوتاه آن در روز پایانی سال، به‌صورت تصویری برجسته و به‌یادماندنی درمی‌آید. اثر، علاوه بر روایت، در سطح بصری نیز تجربه‌ای شاعرانه خلق می‌کند که حتی برای بزرگسالان نیز ارزش هنری و زیبایی‌شناختی دارد. اگرچه کتاب در قالبی کودکانه ارائه شده است، اما می‌توان آن را در سنت بلند شعر و تصویرگری چینی نیز جای داد. باران و طبیعت در ادبیات چین همواره بار استعاری و احساسی داشته‌اند و اینجا نیز باران به عنوان واقعیت طبیعی، به شکلی نمادین به واقعیت روانی و اخلاقی پیوند خورده است. حضور هیولا در دل این طبیعت نه از جنس تهدید بلکه از جنس همزیستی است؛ تصویری که کودکان را به درکی تازه از رابطه‌ی موجودات و محیط پیرامونشان می‌رساند. نقاط قوت کتاب به سادگی و عمق آن بازمی‌گردد. شیونگ لیانگ با فرضیه‌ای ساده - هیولایی که در باران بی‌پایان زندگی می‌کند - بستری برای پرسش‌های بزرگ‌تر می‌آفریند: چگونه می‌توان با شرایط ناگزیر کنار آمد؟ معنای امید در جهانی یکنواخت چیست؟ و ارزش یک مکث کوتاه در میان تداوم چه اندازه است؟ این سادگی، همراه با تصویرگری شاعرانه، باعث می‌شود کتاب هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان خواندنی باشد. در مقابل، برخی محدودیت‌ها نیز وجود دارد: روایت به دلیل قالب کتاب تصویری، بیشتر تأمل‌برانگیز است تا داستانی پرکشش و حادثه‌محور، و ممکن است برخی خوانندگان جوان‌تر انتظار تحول یا کنش بیشتری داشته باشند. همچنین، مفهوم فصل بارانی شرق آسیا برای مخاطبانی که با آن آشنا نیستند، نیازمند توضیح فرهنگی است.
با وجود این، «کوهستان بارانی» اثری است که با زبان ساده و تصاویر شاعرانه، تأملی عمیق درباره‌ی پذیرش، زمان، محیط و امید ارائه می‌دهد. هیولای کوچک و آرامی که شکایتی ندارد و در انتظار روزی کوتاه بدون باران است، تصویری است که می‌تواند هم در ذهن کودک و هم در ذهن بزرگسال نقش ببندد. این کتاب نشان می‌دهد چگونه ادبیات کودک می‌تواند پلی میان سادگی و فلسفه، میان داستان و استعاره باشد؛ پلی که باران بی‌پایان زندگی را به مکثی شاعرانه و آموزنده بدل می‌کند.