کتاب ‏‫آیا اصول اخلاقی در دنیای مصرف کننده شانسی دارد؟‏‫

کتاب «‏‫آیا اصول اخلاقی در دنیای مصرف کننده شانسی دارد؟‏‫» نوشته‌ی جامعه‌شناس برجسته، زیگمونت باومن، یک تحلیل و زنگ خطری از وضعیت اخلاقی انسان در دوران «مدرنیته‌ی سیال» است. این اثر، که بخشی از مجموعه سخنرانی‌های موسسه‌ی علوم انسانی وین است، در پی پاسخ به این پرسش است آیا در جامعه‌ای که هویت فردی، روابط انسانی و حتی ارزش‌ها به کالاهایی برای مصرف تبدیل شده‌اند، جایی برای تعهد اخلاقی پایدار باقی می‌ماند؟
باومن استدلال خود را به این شکل توضیح می‌دهد که جامعه‌ی ما از یک «جامعه‌ی تولیدکنندگان» به یک «جامعه‌ی مصرف‌کنندگان» گذار کرده است. در جامعه‌ی تولیدکنندگان، هویت افراد بر اساس کار، ثبات و تعهدات بلندمدت شکل می‌گرفت. اما در جامعه‌ی مصرف‌کنندگان، هویت به یک پروژه‌ی بی‌پایان از انتخاب، خرید و دور انداختن تبدیل شده است. ما نه تنها کالاها، که سبک‌های زندگی، روابط و حتی خودمان را مصرف می‌کنیم و به محض اینکه چیزی جذابیتش را از دست داد، آن را با گزینه‌ای جدیدتر و هیجان‌انگیزتر جایگزین می‌کنیم. این فرهنگ مصرفی، به طور مستقیم بر بنیان‌های اخلاق تأثیر می‌گذارد. باومن توضیح می‌دهد که اخلاق سنتی، بر پایه‌ی مسئولیت در قبال «دیگری» و تعهدات بلندمدت استوار بود. اما در دنیای سیال مصرف، این تعهدات جای خود را به روابطی موقتی، سطحی و «تا اطلاع ثانوی» می‌دهند. تعاملات انسانی، مانند یک کالای مصرفی، تا زمانی که «رضایت‌بخش» باشند، حفظ می‌شوند و به محض اینکه نیازمند تلاش، فداکاری یا تعهد شوند، به راحتی کنار گذاشته می‌شوند.
در کتاب به مسئله «Adiaphora» اشاره می‌شود به این معناکه گستره‌ی زیادی از اعمال انسانی که از قلمرو قضاوت اخلاقی خارج شده و صرفا به عنوان مسئله‌ی «سلیقه» یا «انتخاب شخصی» در نظر گرفته شده اند. در فرهنگ مصرفی، بسیاری از تصمیماتی که روزی ابعاد اخلاقی داشتند، اکنون به عنوان یک انتخاب سبک زندگی، بی‌طرف و خنثی تلقی می‌شوند. این امر، به تدریج حساسیت اخلاقی ما را از بین می‌برد و ما را نسبت به پیامدهای اعمالمان بر دیگران، بی‌تفاوت می‌سازد.
باومن در پی ترسیم تصویر کاملا سیاه و ناامیدکننده نیست. او به این نکته اشاره می‌کند که میل ذاتی انسان به اخلاقی بودن و مسئولیت‌پذیری در برابر دیگری، هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود. اما این انگیزه‌ی اخلاقی، در دنیای مصرف‌کنندگان، بی‌خانمان و سرگردان شده و به سختی می‌تواند یک مبنای محکم برای خود بیابد.
در نهایت، «‏‫آیا اصول اخلاقی در دنیای مصرف کننده شانسی دارد؟‏‫» یک اثر انتقادی است که به ما می‌آموزاند تا در مورد شیوه‌ی زندگی، روابط و ارزش‌های خود بازاندیشی کنیم. این کتاب، یک تشخیص قدرتمند از بیماری عصر ماست؛ دورانی که در آن، آزادی انتخاب به مهم‌ترین ارزش تبدیل شده، اما شاید به قیمت از دست دادن چیزی مهم تر تمام شده باشد یعنی توانایی ما برای اصول اخلاقی به یکدیگر.