کتاب قانون جدید شوراهای حل اختلاف 1404

قانون جدید شوراهای حل اختلاف که در سال ۱۴۰۲ بازنگری و به تصویب رسید، راه جدیدی برای این سیستم قضایی ترسیم کرده و ساختار. اختیارات و شیوه‌ی کار آن را دگرگون ساخته است. این تغییرات با هدف اصلی دمیدن روحی تازه در کالبد شوراها و کاستن از حجم سنگین پرونده‌هایی که به سوی دادگاه‌ها سرازیر می‌شوند، تصویب شده‌اند.
در این قانون، شوراها به عنوان نهادهایی تحت نظارت قوه‌ی قضائیه تعریف شده‌اند که دو مأموریت اصلی دارند رسیدگی و صدور رأی در برخی دعاوی مشخص و محدود، و مهم‌تر از آن تلاش برای برقراری صلح و آشتی میان مردم. هرچند شوراها در سلسله مراتب رسمی دادگاه‌ها قرار نمی‌گیرند، اما قانون به آن‌ها این اختیار را داده است که در موارد معینی، مانند یک مرجع قضایی عمل کنند.
حدود اختیارات شوراها به دقت مشخص شده است تا از ورود آن‌ها به پرونده‌های پیچیده جلوگیری شود. برای مثال، این نهاد می‌تواند به دعاوی مالی تا سقف تعیین شده، پرونده‌های خانواده، برخی جرائم سبک رسیدگی کند. در سایر موارد، نقش شورا بیشتر به میانجی‌گری شبیه است گر طرفین یک اختلاف به توافق برسند، شورا با تنظیم یک صورت‌جلسه اختیار آن را دارد که به آن اعتبار قانونی ببخشد. این صورت‌جلسه‌ها قدرتی هم‌تراز با رأی قطعی دادگاه دارند و مستقیما قابل اجرا هستند، که این خود یکی از کارآمدترین ویژگی‌های شورا برای حل‌وفصل سریع اختلافات است. برای تضمین اعتبار تصمیمات، ترکیب اعضای شورا با دقت طراحی شده است. هر شورا از دو عضو اصلی و یک قاضی تشکیل می‌شود. حضور یک قاضی، تضمینی برای آن است که تصمیمات از چارچوب قانون خارج نشوند و رأی نهایی بدون تأیید او اعتباری نخواهد داشت. روند رسیدگی در شوراها از تشریفات پیچیده‌ی آیین دادرسی رسمی به دور است تا کارها با سرعت و سهولت بیشتری پیش برود. اما این سادگی به معنای نادیده گرفتن اصول دادرسی نیست بی‌طرفی قاضی احترام به طرفین و حق دفاع همچنان باید رعایت شود. چندانکه آرای صادره از سوی شورا نیز در دادگاه‌های عمومی قابل بازنگری و تجدیدنظر هستند. همچنین برای اولین بار در این قانون، به دادگاه صلح اشاره شده است
در نهایت، شورا و دادگاه صلح قرار نیست جایگزین دادگاه شود، بلکه مکمل آن است مکانی که در آن بسیاری از اختلافات را پیش از آنکه به یک پرونده‌ی قضایی پیچیده تبدیل شوند، با گفتگو و مصالحه به سازش ختم می شود.