کتاب کنترباس

کتاب «کنترباس» اثر پاتریک زوسکیند، با ارائه یک مونولوگ یک‌فصلی، به بررسی رابطه‌ی میان یک نوازنده‌ی کنترلاس و سازش می‌پردازد. این نمایشنامه که نخستین بار در سال ۱۹۸۱ به روی صحنه رفت، از لحنی ظریف و برداشتی انتقادی در مورد زندگی هنری و شخصیت فردی سخنران بهره می‌برد و تصویرگر جدال درونی، ناامیدی و همزمان حس طنز تلخ اوست. داستان در یک اتاق کوچک و آکوستیک که به شدت فضا را محدود و بسته جلوه می‌دهد اتفاق می‌افتد، جایی که این نوازنده در حال بیان تجربیات و خاطرات خود از زندگی خواهید کرد. او، فردی بی‌نام و تنها به عنوان نماینده‌ی تمام هنرمندان و زندگی‌ آن‌ها تصویر می‌شود. از نخستین کلمات مونولوگ وی، مشخص می‌شود که عشق و نفرت نسبت به این ساز بزرگ به عنوان نمادی از محدودیت‌ها و الزامات حرفه‌ای، نقش مهمی در زندگی او ایفا می‌کند. خالق اثر، با به کارگیری زبان تصویری و شوخ‌طبعی‌های ظریف، در خلال مونولوگ سخنگو، تاریخچه و ویژگی‌های ساز کنترباس را نیز مرور می‌کند. او به شیوه‌ای دقیق و همزمان ادبی، به توضیح ابعاد فنی و عملکردی ساز می‌پردازد؛ از فرآیند تولید صدا گرفته تا موقعیت آن در ارکستر، همه این مباحث در قالب دانشی سرشار از آمار و حقایق فنی نقل می‌شود. در این میان، واقعیت تلخ این است که علیرغم اطلاعات فراوان نسبت به ابعاد ساز، وی بیشتر یک اندوه از سرنوشت ناخوشایندش نسبت به پایبندی اجباری به این ساز را تجربه می‌کند. حالت سردرگمی و بی‌حوصلگی وی نسبت به ساز خود، همچون نمادی از قید و بندهای زندگی حرفه‌ای و هنری برای بسیاری از افراد به شمار می‌آید. بخش دیگری از مونولوگ به روابط عاشقانه و اجتماعی نوازنده اختصاص دارد. در لابه‌لای سخنان، تم‌هایی مانند حس انزوا و حسادت‌هایی که باعث بی‌ثباتی‌های عاطفی می‌شود، مطرح می‌گردد. قابل ذکر است که یکی از ویژگی‌های بارز این نمایش، ساختار یک‌دست آن است؛ یعنی تمام داستان در قالب یک مونولوگ بدون قطع‌شدن داستان‌سرایی روایت می‌شود. عناصر دیگر نمایش، که اغلب با استفاده از صدا، حرکات جزئی و حتی نواختن واقعی کنترباس همراه است، به تقویت حس درگیر شدن مخاطب با روح و روان شخصیت کمک می‌کند.