کتاب نیشیدا، کاواباتا و پاسخ ژاپنی به مدرنیته

کتاب «نیشیدا، کاواباتا و پاسخ ژاپنی‌ها به مدرنیته» نوشته‌ی اندرو فینبرگ، در سال ۲۰۱۹ منتشر شده است. این اثر کم‌حجم، در تقاطع فلسفه تطبیقی، تاریخ فکری و مطالعات فرهنگی جای می‌گیرد و با نگاهی تأمل‌برانگیز و تحلیلی به چگونگی مواجهه روشنفکران ژاپنی با مدرنیته‌ی غربی می‌پردازد. فینبرگ در این کتاب، به جای روایت خطی تاریخی، رویکردی موضوع‌محور اتخاذ کرده است و تحلیل گفتمان فلسفی را با تفسیر ادبی در هم می‌آمیزد تا تصویری چندبعدی از پاسخ فرهنگی ژاپن به مدرنیته ارائه دهد. سبک نگارش او روشن، موجز و هم‌زمان عمیق است؛ خواننده را در دل پرسش‌هایی چون ترجمه‌ی فرهنگی، امکان جهان‌شمولی مدرنیته، و ظرفیت سنت‌های غیرغربی برای بازآفرینی مفاهیم مدرن هدایت می‌کند. در این بررسی، دو چهره‌ی محوری برجسته شده‌اند: کیتارو نیشیدا، بنیان‌گذار فلسفه‌ی مدرن ژاپن، و یاسوناری کاواباتا، نویسنده‌ی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل. نیشیدا در دهه‌ی ۱۹۳۰ کوشید تا سنت فلسفی شرق آسیا را با مفاهیم غربی درآمیزد و نوعی مدرنیته‌ی چندفرهنگی و غیروابسته به غرب را بنیان نهد. در مقابل، کاواباتا در آثار پساجنگ خود، به‌ویژه از رهگذر زیبایی‌شناسی «حس و ادراک نو» (شینکانکاکوها)، کشمکش میان فرم‌های ادبی غربی و حساسیت بومی ژاپن را به‌دقت ترسیم می‌کند. فینبرگ می‌پرسد که آیا این دو متفکر در ساخت هویتی مدرن که بتواند سنت و نوگرایی را با هم آشتی دهد، موفق بودند، یا اینکه آثارشان در اصل بیانگر محدودیت ادعاهای جهان‌شمولانه‌ی مدرنیته‌ی غربی بود. مضامین کلیدی کتاب شامل «مدرنیته به‌مثابه ترجمه فرهنگی»، درهم‌تنیدگی شرق و غرب، هویت از طریق سنتز فکری، و نسبت میان شیوه‌های ادبی و فلسفی در مواجهه با تحول فرهنگی است. نیشیدا می‌کوشد بدون حذف تفاوت‌ها، به درک تازه‌ای از جهان‌شمولی برسد؛ در حالی که کاواباتا با زبان شاعرانه و نثری پراکنده، تجربه‌ی درونی، فقدان و زیبایی شکننده را بازتاب می‌دهد - مولفه‌هایی که با زیبایی‌شناسی ذن ژاپنی هم‌راستا هستند و در برابر ساختارهای روایی غالب غربی ایستادگی می‌کنند. نیشیدا در این کتاب به‌مثابه معمار نظری مدرنیته‌ی چندفرهنگی و ضد‌هژمونیک ظاهر می‌شود؛ در حالی که کاواباتا، شاعر نثر ژاپنی، از خلال فرم ادبی، اصطکاک فرهنگی و احساسی مدرنیته را آشکار می‌سازد. فینبرگ این دو را نه در تقابل، بلکه در پیوند با یکدیگر می‌بیند: سنتز مفهومی در برابر تجربه‌ی زیسته و هنری. افزون بر این، او به نسلی از روشنفکران ژاپنی اشاره می‌کند که کوشیده‌اند اصالت فرهنگی خود را در دل گفتگو با مفاهیم جهانی حفظ کنند.
در جمع‌بندی، کتاب «نیشیدا، کاواباتا و پاسخ ژاپنی‌ها به مدرنیته» تاملی هوشمندانه بر دو شیوه‌ی متفاوت اما مکمل در رویارویی با مدرنیته‌ی غربی است - یکی فلسفی و دیگری شاعرانه. این کتاب نه تنها به تاریخ فکری ژاپن عمق می‌بخشد، بلکه افق‌های تازه‌ای را برای بازاندیشی درباره‌ی جهانی‌بودن، ترجمه‌ی فرهنگی و ساخت مدرنیته‌ای ریشه‌دار در تفاوت می‌گشاید. اگر علاقه‌مند به فلسفه‌ی شرقی، تفسیر ادبی ژاپن یا نظریه‌ی فرهنگ هستید، این کتاب پلی است میان سنت و نو، شرق و غرب، و پرسشی پایدار درباره‌ی اینکه مدرنیته در بسترهای گوناگون چگونه بازآفرینی می‌شود.