سرگذشت و تاریخچه باستانشناسی ایران، با دوره‌ی زمانی که تا کنون هنوز صد سال نشده، شامل موارد فراوان و متنوعی است. این موارد از جنبه‌های مختلف و تاجهت‌های گوناگون را شامل می‌شوند؛ از جمله اخبار تاریخی، داستان‌های واقعی، فعالیت‌های مرتبط با یافته‌یابی‌ها، تجارت‌های باستانی، مطالبه‌ی علمی، تحقیقات مختلف، حفاظت و حفاری‌های باستانی، تشکیل جلسات و موسسات باستانشناسی در داخل و خارج، تأسیس موزه‌ها، مرمت آثار باستانی و مکان‌های تاریخی و بسیاری موارد دیگر.
این کتاب به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: در بخش اول، ماجراها و رویدادهای مرتبط با باستانشناسی ایران از گذشته تا کنون را تشکیل می‌دهند. در این قسمت، نگاهی به اخبار و داستان‌های تاریخی، فعالیت‌های گنج‌یابی، تجارت عتیقه، تبادلات غیرقانونی، حفاری‌های علمی، بازرسی‌های باستانشناسی از سوی اعضای ایرانی و خارجی، تشکیل مجموعه‌های خصوصی، تأسیس موزه‌ها و حفاظت و مرمت آثار باستانی می‌شود. همه این موارد، ارتباط‌های چندجانبه‌ای را به وجود آورده‌اند که در این کتاب به بررسی جزئیات و تأثیرات مثبت و منفی این ارتباط‌ها می‌پردازیم.
در بخش دوم، ما مجموعه‌ی پنجاه ساله باستانشناسی ایران را با دقت و اختصاص به نگاه می‌گیریم. این دوران، با آغاز تشکیلات باستانشناسی در کشور از سال 1339 شمسی و شروع همکاری نویسنده با این تشکیلات تا به امروز پیگیری شده است.
کتاب مروری بر پنجاه سال باستان شناسی ایران
سبحان نور
عزت الله نگهبان
