کتاب لیزارد

مجموعه داستان کوتاه «لیزارد» نوشته‌ی بنانا یوشیموتو، نویسنده‌ی پرآوازه‌ی ژاپنی، نخستین‌بار در سال ۱۹۹۳ منتشر شد. این مجموعه شامل شش داستان است که هر یک به‌نوعی در پیوند با دیگری، جهانی از جست‌وجوی معنا، شفا و دگرگونی روحی را ترسیم می‌کنند. یوشیموتو که به‌واسطه‌ی رمان مشهور آشپزخانه به چهره‌ای جهانی بدل شد، در لیزارد نیز همان حساسیت شاعرانه و نثر مینیمالیستی خود را ادامه می‌دهد، اما این‌بار در قالبی فشرده‌تر و تأملی‌تر به درون جهان روحی انسان‌های معاصر ژاپن می‌نگرد. شش داستان این مجموعه - «تازه‌عروس»، «مارمولک»، «هلیکس»، «رویای کیمچی»، «خون و آب» و «داستانی عجیب از پایین رودخانه» - هر یک به نحوی از عشق، فقدان و امکان شفا سخن می‌گویند. در داستان عنوانی، زنی که به‌عنوان شفابخش و متخصص طب سوزنی کار می‌کند، رازی درباره‌ی تروما و درد گذشته‌اش آشکار می‌کند، در حالی‌که معشوقش نیز درگیر مواجهه با گذشته‌ی شخصی خویش است. در «خون و آب»، زنی از یک کمون فرار می‌کند تا زندگی اصیل‌تری برای خود بیابد، و در «رویای کیمچی»، لحظات معمولی زندگی روزمره به دروازه‌ای برای شهود و درک معنوی بدل می‌شوند. در همه‌ی این روایت‌ها، شخصیت‌ها در دل زندگی شهری توکیو، میان ازدحام و تنهایی، به دنبال معنا و ارتباط می‌گردند؛ جایی که لحظات جادویی، رویاگونه و حتی متافیزیکی در دل روزمرگی پدیدار می‌شوند. یوشیموتو در این اثر با مهارتی بی‌صدا، مضامین تروما، شفا و تحول را در تار و پود روایت می‌تند. او نشان می‌دهد که چگونه انسان می‌تواند از دل زخم، راهی به سوی روشنی بیابد؛ شفا در آثار او نه فقط یک کنش جسمی، بلکه نوعی بیداری روحی است. در کنار این، مجموعه از جریان‌های معنوی پنهان در زندگی روزمره سرشار است. رویدادهای ساده، به‌ناگاه به لحظات نمادین و فراواقعی بدل می‌شوند - بی‌خانمانی با چهره‌ای متغیر، حیوانات نمادین و حس حضور نیروهایی ورای درک عقلانی. این نگاه، یادآور سنت‌های آنیمیستی ژاپنی است که در آن جهان مادی و روحی همزیستی طبیعی دارند. در سطحی دیگر، مجموعه بازتابی از انزوا و بحران هویت در زندگی شهری مدرن است. شخصیت‌های یوشیموتو، جوانانی هستند که در میان فرهنگ مصرفی و انبوه روابط سطحی، در پی نوعی پیوند اصیل‌اند. با وجود حضور دائمی خیابان‌ها، آپارتمان‌ها و کافه‌ها، فضای درونی داستان‌ها آرام، مراقبه‌وار و پر از خلأیی لطیف است. زبان یوشیموتو در این اثر، ساده، آهنگین و سرشار از تصاویر حسی است؛ نثری که همچون هایکویی طولانی، جهان را در چند حرکت آرام خلاصه می‌کند. در این میان، او سنت‌های شفابخشی و حساسیت‌های ژاپنی را با روح مدرنیته و عناصر فرهنگ عامه می‌آمیزد و به زبانی دست می‌یابد که در عین ژاپنی بودن، برای خوانندگان جهانی نیز در دسترس و قابل لمس است. بااین‌حال، برخی منتقدان بر این باورند که ساختار داستان‌ها گاه از نظر طرح، ساده یا بیش از حد مبهم است؛ لحظات عرفانی یا معنوی در مرز بین تجربه‌ی شخصی و نمادگرایی باقی می‌مانند. اما همین ایجاز و سکوت، بخشی از قدرت اثر است: یوشیموتو به‌جای توضیح، فضا می‌سازد؛ به‌جای گره‌گشایی، حال‌وهوا می‌آفریند. در نهایت، «لیزارد» اثری لطیف و درخشان درباره‌ی زندگی مدرن، زخم‌های خاموش و امید به شفا است. یوشیموتو با نگاهی مهربان و در عین حال واقع‌گرایانه، معنویت را در دل واقعیت روزمره‌ی توکیو می‌یابد و از خلال جزئیات کوچک، به نوعی عرفان معاصر دست می‌زند. این مجموعه، پلی است میان زیست شخصی و امر جهانی، میان درد و امکان دگرگونی، و یادآور این حقیقت که گاه کوچک‌ترین نشانه‌ها - نوری از پنجره، صدای باران، یا لمس دستی - می‌توانند آغاز شفا باشند.