کتاب شکل‌گیری ترکیه‌ مدرن

کتاب «شکل‌گیری ترکیه مدرن» اثر فیروز احمد، روایت تاریخی و تحلیلی‌ای است از گذار سیاسی و اجتماعی ترکیه از امپراتوری عثمانی تا شکل‌گیری جمهوری امروزی. کتاب با بررسی زمینه‌های فرهنگی و سیاسی اواخر سده‌ی نوزدهم شروع می‌شود؛ دورانی که در آن جریان‌های اصلاح‌طلب و ترک‌های جوان ایده‌ی ملت-دولت را پرورش دادند. از آن نقطه داستان به بحران‌های جنگی، فروپاشی نظام قدیم و بازآرایی قدرت می‌رسد. در این فصل‌های ابتدایی تمرکز بر نقش نخبگان نظامی، روشنفکران و رهبران ملی است و فضای فکری و سیاسی که ایده‌های نوگرا را شکل داد، توضیح داده شده است. خط اصلی دیگری که کتاب دنبال می‌کند پروژه‌ی نوسازی از بالا است. اصلاحات زبانی، بازسازی نظام آموزشی، تغییرات حقوقی و تقویت نهادهای اداری ابزارهایی بودند که برای ساخت چهره‌ی نوین دولت و ایجاد هویت ملی به کار بسته شدند. نویسنده به‌کارگیری این ابزارها را با اتکا به اسناد و منابع تاریخی بررسی می‌کند و واکنش‌های اجتماعی نسبت به این تغییرات را نیز بازمی‌گوید. مثلا از منظر او نوسازی اغلب هزینه‌هایی اجتماعی به همراه داشت: بازتعریف هنجارها، تضعیف نقش نهادهای محلی و شکاف میان نخبگان و مردم عادی نمونه‌هایی از این هزینه‌ها بودند. قابل ذکر است که رویکرد کتاب در تحلیل و روایت عمدتا نهادی و ساختاری است. تحلیل نهادها، نقش ارتش در سیاست و فرایندهای تصمیم‌گیری در مرکز روایت قرار دارد. این زاویه دید تصویر روشنی از سازوکار قدرت و چگونگی اعمال تغییرات فراهم می‌آورد، اما در عین حال تجربه‌ی روزمره‌ی مردم و تحولات فرهنگی میدانی گاهی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در مجموع، کتاب حاضر، اثری منظم و تحلیل‌محور است که مسیر شکل‌گیری یک ملت-دولت در ترکیه را با تکیه بر منابع تاریخی روایت می‌کند. این کتاب برای دانشجویان تاریخ، علوم سیاسی و مطالعات منطقه‌ای اثری حائز اهمیت و برای خوانندگانی که می‌خواهند ریشه‌های تحولات معاصر ترکیه را بفهمند، مرجعی مناسب دانسته شده است.