در آخرین روزهای مقاومت تبریز در دوران استبداد صغیر رعب و وحشت در شهر موج میزد. آذوقه به خاطر محاصرۀ نیروهای دولتی نایاب بود و روسها خود را آماده میکردند تا به بهانۀ صیانت از اتباع خود و سایر دول بیگانه از گزند مردم گرسنه به تبریز وارد شوند. انقلابیون دوست نداشتند از اعادۀ مشروطیت صرفنظر کنند؛ ولی، از دخالت روسیه و ورود قوای روسی به تبریز نیز هراس داشتند. در چنین اوضاعی، محمدعلیشاه، عینالدوله، علمای تبریز و انقلابیون از باغ شاه، باسمنج، تلگرافخانۀ تبریز و تلگرافخانۀ کنسولگری انگلیس در تبریز برای حل مشکل به تبادل تلگراف پرداختند. اکثر اسناد مجموعۀ پیشرو، تلگرفهایی تازهیاب است که درروزهای اوج وحشت در دو ماه آخر مقاومت بین باغ شاه، باسمنج، تلگرافخانۀ تبریز و تلگرافخانۀ کنسولگری انگلیس در تبریز مبادله شده است.
کتاب تبریز در وحشت
لوگوس
غلامعلی پاشازاده
