احمد یادگار

احمد یادگار

اَحْمَدْ یادْگار، مورخ هندی سده‌های ۱۰-۱۱ق/ ۱۶-۱۷م. از زندگی او تنها می‌دانیم که از دیرباز در دربار ابوالمظفر داوودشاه بن سلیمان (حک‍ ۹۸۰-۹۸۴ق/ ۱۵۷۲-۱۵۷۶م)، آخرین فرمانروای سلسلۀ کرّانی بنگال خدمت می‌کرد برخی به خطا پدر او را وزیرِ میرزا عسکری برادر همایون، پادشاه تیموری هند دانسته‌اند عبارتی که این نویسندگان را به خطا انداخته، در حقیقت نقل قول احمد یادگار از طبقات اکبری و مربوط به پدر نظام‌الدین هروی مؤلف آن کتاب است
تنها اثر باقی‌ماندۀ احمد یادگار، تاریخ شاهی، یا تاریخ سلاطین افاغنه است که بیشتر به تاریخ پادشاهان دو سلسلۀ افغان لودی و سور در شبه‌قارۀ هند، از روزگار بهلول لودی (حک‍ ۸۵۵-۸۹۴ق/ ۱۴۵۱-۱۴۸۹م) تا اسکندرشاه (حک‍ ۹۶۲ق/ ۱۵۵۵م) مربوط می‌شود. در ضمن نویسنده به رویدادهای دوران دو تن از پادشاهان تیموری هند، بابر (حک‍ ۹۳۲-۹۳۷ق)، همایون و نیز ورود اکبرشاه به دهلی در ۹۶۴ق پرداخته است. داوودشاه کرانی از مؤلف خواسته بود که به پیروی از طبقات ناصری، نوشتۀ منهاج سراج جرجانی و تاریخ فیروزشاهی، تألیف ضیاءالدین بَرَنی، اخبار سلاطین افغان هند را بنویسد . گرچه احمد یادگار به تاریخ نگارش اثر خود اشاره‌ای نکرده است، اما چون طبقات اکبری و معدن اخبار احمدی تألیف احمدبن بهبل کم‌گو که جزو منابع او بوده، به ترتیب در سالهای ۱۰۰۲ق و ۱۰۲۳ق به رشتۀ تحریر درآمده‌اند  پس تاریخ شاهی می‌یابد بعد از ۱۰۲۳ق نوشته شده باشد؛ بنابراین، گفتۀ الیوت مبنی بر اینکه نگارش کتاب بین سالهای ۱۰۰۲-۱۰۲۰ق بوده است ، در دست نیست. آفتاب اصغر نیز تاریخ اتمام آن را ۱۰۵۴ق آورده است که این تاریخ درواقع تاریخ کتابت نسخۀ خطی متعلق به شیرانی در لاهور است.
تاریخ شاهی دربارۀ رویدادهای دوران پادشاهان افغان در هند، مأخذی مهم به‌شمار می‌آید، اما باید دانست که مورخ در ضبط تاریخها چندان دقتی به خرج نداده، و در مواردی برای جالب جلوه دادن حوادث تاریخی، آنها را با داستانهای خیالی درآمیخته است
تاریخ شاهی در دوره‌ای نگارش یافته که تأثیر و نفوذ زبانهای محلی شبه‌قاره، سبک فارسی‌نویسی را دگرگون کرده بود و نویسندگان این عهد، واژگان زبانهای بومی را در نوشته‌های فارسی به کار می‌بردند. احمد یادگار در کتاب خود حدود ۸۰ واژۀ غیرمأنوس فارسی، هندی و اردو به کار برده  که آنها را در دیگر کتابهای تاریخی آن عصر نمی‌یابیم . متن انتقادی تاریخ شاهی به کوشش محمد هدایت حسین در کلکته (۱۳۵۸ق/ ۱۹۳۹م) به چاپ رسیده است. مکنزی و الیوت بخشهایی از آن را به انگلیسی ترجمه کرده‌اند. سیدنذیر نیازی تاریخ شاهی را به زبان اردو ترجمه کرده، و این ترجمه در ۱۹۸۵م در لاهور چاپ شده است.

کتاب های احمد یادگار

تاریخ شاهی