حج فریضه‌ای است جهان‌شمول و دارای ابعاد گوناگون فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، مادی و معنوی که هریک در جای خویش شایان توجه و تامل است و باید به شرح آن پرداخت. یکی از این ابعاد که روح حج را تشکیل می‌دهد، کمال انسانی و اخلاق فاضله و ادب اسلامی است که از یک سو در پربار شدن معنویات حج و عمره نقش اساسی دارد و از سوی دیگر در پالایش روح و تکامل نفس و رشد اخلاقی، فردی و اجتماعی‌شان موثر است و باعث انسان‌سازی می‌شود. نگارنده در کتاب حاضر نخست به جایگاه تزکیه و اخلاق، ضعف‌های اخلاقی و عملی و مسئولیت اخلاقی انسان‌ها اشاره می‌کند. سپس به مقدمات سفر پرداخته و در این ارتباط موضوعاتی چون توجه به عظمت حج، تجرید قلب و خلوص نیت را مطرح می‌سازد. هم‌چنین مطالبی در خصوص مناسک و آداب حج، اصلاح مال و مسائل حقوقی، انتخاب هم‌سفر، لوازم سفر، آداب و اخلاق در سفر، نحوه‌ی شروع سفر، مراقبت اخلاقی در جمع، مصاحبت درست، و آداب سخن و سکوت بیان می‌کند. در پایان نیز به اخلاق و آداب در حرمین و رفتار با زائران دیگر اشاره کرده و در خصوص استفاده از فرصت‌های معنوی حج، تودیع و ره‌آورد چنین سفر مهمی سخن می‌راند.
کتاب اخلاق و آداب در حج و زیارت
مشعر
محمدتقی رهبر
