کتاب «مکانیک کوانتومی نوین» اثر جی. جی. ساکورایی، با ویرایش و گسترش جیم ناپولیتانو، یکی از مهمترین و پرنفوذترین کتابهای درسی سطح تحصیلات تکمیلی در حوزهی فیزیک نظری است که توسط انتشارات دانشگاه کمبریج منتشر میشود و چاپ سوم آن در سال ۲۰۲۰ عرضه شده است. این کتاب نه روایت تاریخی، بلکه متنی آموزشی و تحلیلی دربارهی مبانی، روشها و کاربردهای مکانیک کوانتومی است و جایگاهی مرجع در برنامههای آموزشی فیزیک در سراسر جهان دارد. ساختار کتاب بر فرمالیسم انتزاعی مکانیک کوانتومی استوار است و از همان ابتدا خواننده را با نمادگذاری برا-کت دیراک، فضاهای برداری و عملگرها درگیر میکند. فصل نخست با آزمایش استرن-گرلاخ آغاز میشود و مفاهیم اساسی چون اندازهگیری، مشاهدهپذیرها، رابطهی عدمقطعیت و تبدیلات را روشن میسازد. پس از آن، بحث تکامل زمانی در تصاویر هایزنبرگ و شرودینگر، نظریهی تکانه زاویهای و جمع آن، نظریه گروه و نقش تقارنها در فیزیک کوانتومی به تفصیل بررسی میشود. روشهای تقریبی مانند اختلال و وردشی، نظریه پراکندگی و امواج جزئی، آمار بوزونی و فرمیونی، و سرانجام معادلات نسبیتی کلاین-گوردون و دیراک نیز از دیگر محورهای اصلی کتاب هستند. ضمائم گستردهای نیز برای مرور ریاضیات ضروری و حل نمونههای استاندارد ارائه شدهاند. ویژگی متمایز این اثر تأکید شدید آن بر انتزاع و تقارن است. ساکورائی بهجای تکیه بر معادلات موج و حلهای موردی، کوشیده است بنیان مفهومی و ریاضی نظریه را بر زبان عملگرها و گروهها بنا کند. این رویکرد از یک سو دیدگاهی منسجم و کلی به نظریه میدهد و دانشجو را برای ورود به مباحثی همچون نظریه میدان کوانتومی آماده میسازد، اما از سوی دیگر پیشنیاز ریاضی قابل توجهی میطلبد و برای کسانی که تنها با حل معادلات شرودینگر آشنا هستند، دشوار مینماید. ناپولیتانو در ویرایشهای جدید کتاب تلاش کرده است ضمن حفظ روح اصلی متن، آن را با نیازهای آموزشی معاصر هماهنگتر سازد: مسائل بیشتری افزوده شدهاند، مثالهای جدیدی ارائه شده و در برخی مباحث پیچیده شفافسازیهایی صورت گرفته است. با این حال، کتاب همچنان بر سنت مکانیک کوانتومی «سخت» و کلاسیک استوار است و مباحثی چون اطلاعات کوانتومی، سیستمهای باز یا دینامیک واهمدوسی کمتر در آن دیده میشود. از نقاط قوت برجستهی کتاب میتوان به پوشش جامع مباحث، انسجام ریاضی و زیبایی نمادگذاری دیراک، و مجموعه مسائل چالشبرانگیز آن اشاره کرد. این کتاب بهویژه برای دانشجویانی که قصد دارند به سمت پژوهشهای نظری در فیزیک کوانتومی یا فیزیک ذرات حرکت کنند، ابزاری ضروری بهشمار میرود. در مقابل، منحنی یادگیری دشوار آن و غیبت برخی از موضوعات نوین از نقاط ضعف نسبی اثر محسوب میشوند. در جمعبندی میتوان گفت «مکانیک کوانتومی نوین» ساکورایی و ناپولیتانو یکی از ستونهای اصلی آموزش فیزیک نظری در سطح تحصیلات تکمیلی است. این کتاب همزمان چالشبرانگیز و پربازده است: اگر خوانندهای با پیشینهی قوی در جبر خطی، آنالیز مختلط و معادلات دیفرانسیل باشد، مطالعهی آن تجربهای الهامبخش خواهد بود که افقهای وسیعتری از نظریه کوانتومی را فراروی او میگشاید. اما برای تازهکاران در مکانیک کوانتومی، این کتاب بیش از آنکه نقطهی آغاز باشد، باید مقصدی باشد که پس از تسلط بر متون مقدماتیتر به سراغ آن رفت.