کتاب سحر کویر: شرح بازی زرین فام

کتاب «سحر کویر: شرح بازی زرین‌فام» اثر تاکوئو کاتو با ترجمه عباس اکبری و قدرت‌الله ذاکری، یکی از آثار مهم و متمایز در حوزه هنر سفالگری و تاریخ هنر اسلامی است که به‌طور اختصاصی به هنر زرین‌فام ایرانی می‌پردازد. تاکوئو کاتو، سرامیسیتی ژاپنی و پژوهشگری برجسته در زمینه سرامیک و مینای درخشان است که سال‌ها به بازسازی و مطالعه این هنر ایرانی پرداخته و در این کتاب، تجربه‌های عملی و پژوهشی خود را در قالب سفرنامه‌ای روایت می‌کند.
کاتو با پس‌زمینه خانوادگی سرامیک‌ساز و تجربیات گسترده، نخستین کسی بود که توانست روش تولید زرین‌فام را بازسازی کند. او در دهه ۱۹۶۰ به ایران سفر کرد و از نزدیک با نمونه‌های زرین‌فام در موزه‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی آشنا شد. این شناخت علمی و عملی باعث شد تا «سحر کویر» نه صرفا یک گزارش آکادمیک، بلکه داستانی زنده و عاشقانه درباره هنر و فرهنگ ایران باشد. موضوع اصلی کتاب، بررسی جنبه‌های زیبایی‌شناسی، فنی و نمادشناختی زرین‌فام است؛ سفالینه‌های طلایی‌رنگی که در دوره‌های تاریخی مختلف ایران ساخته شده‌اند و از مهم‌ترین دستاوردهای سفالگری اسلامی محسوب می‌شوند. کتاب سفرهای کاتو را در ایران دنبال می‌کند، از بررسی نمونه‌های موزه‌ای گرفته تا تحقیقات میدانی در نیشابور، و به تحلیل نقش نقوش، کتیبه‌ها و اشعار تزیینی روی این سفال‌ها می‌پردازد. نکته برجسته، تلفیق شرح فنی لعاب‌ها و ساختار کوره‌ها با روایتی داستانی است که خواننده را در دل تاریخ و هنر ایران فرو می‌برد. ساختار کتاب به شکل سفرنامه و گزارش میدانی است و فصل‌ها به ترتیب تجربه‌های پژوهشی کاتو تنظیم شده‌اند. برخلاف متون صرفا علمی، «سحر کویر» تأکید خود را بر حس و حال شاعرانه و دغدغه‌های فرهنگی نویسنده گذاشته است. کاتو توضیح کامل مراحل ساخت زرین‌فام را نمی‌دهد، بلکه بیشتر به اهمیت فرهنگی و هنری آن توجه کرده و سهم ایرانیان در این هنر را برجسته می‌سازد. سبک نگارش کتاب زیبا و شیواست، طوری که پژوهش و هنر را به صورت داستانی جذاب ترکیب می‌کند. ترجمه فارسی اثر توسط عباس اکبری و قدرت‌الله ذاکری انجام شده که با دانش و اشراف کامل بر موضوع، توانسته‌اند فضای زنده و روان متن را به خوبی به زبان فارسی منتقل کنند. مقدمه عباس اکبری، متخصص تاریخ هنر ایران، به غنای علمی کتاب افزوده است و کیفیت چاپ رنگی تصاویر نیز بر جذابیت کتاب افزوده است. مخاطبان کتاب گسترده‌اند: از علاقه‌مندان به هنر ایرانی و سفال‌گری گرفته تا پژوهشگران حوزه هنر اسلامی و حتی خوانندگان عمومی که به داستان‌های کشف و پژوهش‌های هنری علاقه‌مندند. «سحر کویر» به دلیل روایت زنده و تصاویر رنگی‌اش، هم برای خواننده تخصصی و هم عام جذاب است. از جمله نقاط قوت کتاب، تلفیق دانش عملی و دیدگاه هنری نویسنده است که توضیحات فنی را به زبان ساده و قابل فهم ارائه می‌دهد و در عین حال، به عمق نمادین و فرهنگی زرین‌فام می‌پردازد. این اثر سهم ایرانیان در ابداع و توسعه زرین‌فام را به‌طور برجسته نشان می‌دهد و از این جهت، به بازشناسی بخشی از هویت فرهنگی ایران کمک شایانی کرده است. در حوزه منابع فارسی هنر اسلامی، «سحر کویر» جایگاهی خاص دارد و به‌ویژه در زمینه سفال و سرامیک ایرانی، خلأ منابع پژوهشی با کیفیت را پر کرده است. این کتاب در کنار ترجمه آثار خارجی، یکی از منابع اصلی و معتبر برای شناخت هنر زرین‌فام است که توانسته تحولی در ادبیات تخصصی فارسی به وجود آورد.
در نهایت، «سحر کویر» را می‌توان یک روایت جذاب، علمی و هنری دانست که داستان کشف و احیای سفال زرین‌فام ایرانی را به زبان ساده و گیرا به مخاطب امروز منتقل می‌کند و پلی میان هنر سنتی ایران و پژوهش‌های معاصر در این حوزه برقرار می‌سازد. مطالعه این کتاب برای همه علاقه‌مندان به هنر، تاریخ و فرهنگ ایران توصیه می‌شود.