عصاره ای از کتاب غیبت شیخ طوسی

کتاب «عصاره‌ای از کتاب غیبت شیخ طوسی» اثر شیخ‌ طوسی دفاعیه‌ی کلامی و حدیثی شیعه است که برای پاسخ به بحران نظری-فکری دوران خود نگاشته شد. هدف از نوشتن کتاب برای تثبیت اصل اعتقادی غیبت در زمانی که طولانی شدن آن، پرسش‌ها و تردیدها را در جامعه شیعه برانگیخته بود می‌باشد. آقابزرگ تهرانی این کتاب را دربرگیرنده‌ی قوی‌ترین استدلال‌های عقلی و نقلی بر وجود نازنین حضرت بقیه الله ارواحنا فداه و علت غیبت ایشان می‌داند.
شیخ طوسی ساختار کتاب را، که در هشت فصل تنظیم شده، بر یک منطق استدلالی بنا نهاد. او بحث را با اثبات ضرورت وجود امام در هر عصر آغاز کرده و پس از آن، به به سراغ اثبات ولادت و وجود فرزند امام حسن عسکری (ع) می‌رود. ایشان با طرح روایات متواتر ،وجود آن حضرت را تثبیت کرده و سپس به شبهات اصلی پاسخ می‌دهد. شیخ طوسی علت غیبت را نتیجه‌ی رفتار مردمان و خطر جانی برای امام می‌داند و مسئله‌ی طول عمر را با استناد به قدرت الهی و نمونه‌های تاریخی، امری ممکن و معقول می‌شمارد.
در این کتاب اطلاعات تاریخی موثقی هم درباره فعالیت‌های نواب اربعه در دوران غیبت صغری است. شیخ طوسی در این بخش، به نقل از کتاب «الأخبار الوکلاء الأربعه‌ی» نوشته احمد بن نوح بصری، جزئیات مهمی از ارتباط جامعه شیعه با امام را شرح می‌دهد و می نویسد این دوره، زمینه‌سازی برای ورود به غیبت کبری بوده است. شیخ در سراسر کتاب با به‌کارگیری استدلال‌های روایی و کلامی زمان خویش، به توجیه غیبت کبرا می‌پردازد و ثابت می‌کند که امام دوازدهم، همان مهدی موعود است که باید در پس پرده غیبت به سر ببرد.«عصاره ای از کتاب غیبت شیخ طوسی» با ادغام حدیث و برهان عقلی از ماندگارترین آثاری است که برای رد و دفع شبهات درباره امام زمان (عج) نگاشته شده و از زمان تالیف تاکنون، پیوسته مورد استناد عالمان و محققان چه در حوزه و چه در دانشگاه بوده است.