کتاب درمان خویشتن با تائو

کتاب «درمان خویشتن با تائو» نوشته‌ی مارسل اشوزیه، تلاش می‌کند پلی ظریف بین فلسفه‌ی شرقی و نگاه عقل‌گرایانه‌ی غربی بسازد. این اثر کم‌حجم در ژوئیه ۲۰۲۲ منتشر شد و به‌سرعت توجه کسانی را جلب کرد که در پی رویکردی مینیمال و سکولار به سنت‌های عرفانی شرق بودند. اشوزیه، که خود را «مهندس ذن» معرفی می‌کند، بدون تکیه بر آیین‌ و باورهای دینی، نگاهی منطقی و عمل‌گرا به مفاهیمی چون غیردوگانگی و پذیرش لحظه‌ی حال ارائه می‌دهد.
کتاب در دو بخش مجزا تدوین شده است. بخش نخست، از ۸۴ جمله‌ی کوتاه و قصار تشکیل شده که جوهره‌ی پیام تائو ته چینگ را خلاصه می‌کند: این‌که واقعیت نه مطلق، بلکه زاده‌ی ذهن ماست؛ «این جوهر نیست که ذهن را می‌آفریند، بلکه ذهن است که جوهر را می‌سازد». هر بخش با هایکویی پایان می‌یابد که مخاطب را به مکث و تأمل دعوت می‌کند. در بخش دوم، این ایده‌ها به زبان ساده و کاربردی بسط می‌یابند: چگونه می‌توان از طریق درک غیردوگانگی بر ترس‌های بنیادین بشر - از جمله مرگ و احساس گناه - غلبه کرد. مضامین اصلی کتاب روشن و در عین حال عمیق‌اند. نخست، تأکید مداوم بر زندگی در اکنون: گذشته قابل تغییر نیست و آینده هنوز نیامده است. دوم، افشای توهم خود مجزا که ریشه‌ی بسیاری از رنج‌های انسانی است. سوم، غیردوگانگی عمل‌گرایانه: رهایی از بند تضادهای ذهنی، بی‌آن‌که به عرفان‌گرایی یا آیین‌های پیچیده متوسل شویم. این نگاه، فلسفه‌ی تائو را از حیطه‌ی رازآلود و دور از دسترس، به تجربه‌ای روزمره و قابل‌لمس نزدیک می‌کند. سبک نگارش مهم‌ترین ویژگی این کتاب است: مختصر، قصار، و به‌دور از زیاده‌گویی. لحن سرد و استدلالی اشوزیه، که برخاسته از پیشینه‌ی فنی اوست، فلسفه‌ی تائو را به زبانی معاصر و قابل‌فهم بازگو می‌کند. هایکوهای انتهای هر بخش، با ایجاز شاعرانه، لحنی ملایم‌تر به متن می‌دهند. هرچند همین ایجاز باعث می‌شود برخی خوانندگان برای درک کامل، ناگزیر به بازخوانی و تأمل بیشتر باشند. واکنش منتقدان و خوانندگان عمدتا مثبت بوده است. منتقدان، نگاه سکولار و بی‌طرف نویسنده به آموزه‌های تائو و توانایی او در ساده‌سازی مفاهیم دشوار را ستوده‌اند. برخی آن را «جذاب و گیرا» و «پلی ایده‌آل برای مخاطبان غربی» توصیف کرده‌اند. در مقابل، گروهی نیز به ایجاز بیش از حد و نیاز به درنگ در هر جمله اشاره کرده‌اند؛ و برخی به تناقض میان محتوای عمیق این اثر و دیدگاه‌های سیاسی نویسنده در آثار دیگر او انتقاد کرده‌اند.
در پایان، «درمان خویشتن با تائو» کتابی است که بیش از آن‌که پاسخ آماده ارائه دهد، پرسش‌برانگیز است؛ راهنمایی مینیمال و سکولار برای لمس فلسفه‌ی غیردوگانگی در زندگی روزمره. اشوزیه با زبانی ساده اما گزیده، مخاطب را به آزمودن حضور در لحظه، پذیرش ناپایداری و دیدن «خود» به‌مثابه‌ی توهمی ذهنی فرامی‌خواند. این اثر برای کسانی که به فلسفه‌ی شرق علاقه دارند ولی خواهان رویکردی عقل‌گرایانه و مختصر هستند، فرصتی است برای بازاندیشی درباره‌ی ریشه‌ی رنج و معنای رهایی.