کتاب ابوالقاسم گرجی

دکتر ابوالقاسم گرجی (۱۳۰۰-۱۳۹۱) از مفاخر و معالم دینی و علمی معاصر کشور‌ به شمار می‌رود و جایگاهی رفیع در جامعه دانشگاهی و حوزوی کشور دارد. او یکی از استادان شاخص دانشگاهی و از فقهای مبرز معاصر ایران بود که آثار ارزشمندی در رشته‌های فقه و اصول، حقوق و علوم قرآنی داشت. مرحوم استاد گرجی به تعبیر خودش بر اغلب علوم و معارف اسلامی اشراف و درباره مسائل و مباحث هر یک از آن علوم اطلاع دقیق داشت. اما از آن میان در فقه و اصول غرق بود و به اجتهاد و خبرگی تام در این دو شهره و با طی مدارج علمی دانشگاهی در رشته فلسفه و حکمت اسلامی به درجه دکتری دست یافته بود. او نمونهٔ برجسته‌ای از تربیت یافتگان نظام ارجمند تحصیلی و علم‌طلبی حوزه در قرن اخیر بود. نظامی که سابقه‌ای هزار و صد سالهٔ بدون وقفه و لاینقطع دارد و بر اساس نظام استاد شاگردی، حیاتی “متسلسل و متداوم” در آن محفوظ است. در محیط حوزه استعداد باروری همچون او به خوبی می‌توانست شکفته شود. به طوری که بسیاری از بزرگان حوزوی تأکید کرده‌ا‌ند، اگر گرجی و دیگرانی چند در حوزه‌های علمیه می‌ماندند، امروز در شمار مراجع اعلم بودند. اما آنان با کوشش در مسیری نوجویی و تازه‌طلبی، خدمت و تعلیم و تربیت در دانشگاه را ترجیح دادند و عمر خود را وقف راهنمایی دانشجویان و دانشگاهیان کردند. او محققی بی‌مانند بود و در کار تدریس نیز بی‌همتا بود و بسیاری از استادان دانشمند امروز در هر دو محیط حوزه و دانشگاه تربیت یافته درس‌های او هستند و از حلقهٔ درس سودمند وی بهره‌ها برده‌اند. اگرچه مراحل اولیه تربیت علمی گرجی در محیط حوزوی صورت گرفته بود، با تحصیل دانشگاهی و کار تحقیقاتی در این محیط و به سائقۀ ذوق و علاقه خود، با بسیاری از اصول تحقیق دانشگاهی آشنا شده و آثار پژوهشی ممتازی در کارنامه دارد. به طوری که عموم کتاب‌ها و مقالات او مورد ارجاع صاحب نظران و اهل تحقیق به ویژه مطالعات اسلامی و فقه و حقوق است. آثار پرشمار تألیفی وی حاوی آراء اجتهادی قابل توجهی است و او نیم قرن از عمر خود را برای فهم درست فقه اسلامی و معرفی صحیحی آن وقف کرد. گرجی مصداق بارز عالمی با بصیرت بود که از یک سو ریشه در سرچشمه فقه و معارف دیرپا و درخشان اسلامی داشت و از سوی دیگر با آگاهی کامل و جهان‌بینی باز به «مسائل مستحدثه» می‌نگریست و گره‌گشای مشکلات و مقتضیات«زمان و مکان»با حفظ روح حاکم بر کلیت اسلام بود.