کتاب ایران هراسی

کتاب «ایران‌هراسی» نوشته‌ی هگایی رام (۲۰۰۹) اثری میان‌رشته‌ای و تحلیلی است که توسط انتشارات دانشگاه استنفورد منتشر شد. این پژوهش با نگاهی انتقادی می‌کوشد پدیده‌ی «ایران‌هراسی» در اسرائیل را نه صرفا به مثابه واکنشی به تهدیدات خارجی، بلکه به عنوان بازتابی از تنش‌ها و ناامنی‌های درونی این جامعه بررسی کند. رام استدلال می‌کند که ترس اسرائیل از ایران بیش از آنکه بر مبنای تهدیدهای نظامی یا ژئوپلیتیکی باشد، محصول نگرانی‌های عمیق‌تر درباره‌ی هویت، انسجام اجتماعی و ساختار قوم‌سالارانه‌ی دولت اسرائیل است. رام با بهره‌گیری از منابع تاریخی، فرهنگی و سیاسی، چارچوبی می‌سازد که در آن ایران به‌عنوان یک «دیگری نمادین» عمل می‌کند؛ دیگری‌ای که اضطراب‌های اسرائیل را بازتاب می‌دهد و منازعات هویتی و قومی آن را آشکار می‌سازد. او با کنار گذاشتن صرف رویکرد امنیتی، نگاه را به سمت ابعاد فرهنگی و روانشناسی جمعی می‌برد و تنش میان ایران و اسرائیل را در قالب یک «وحشت اخلاقی» توضیح می‌دهد؛ وحشتی که ریشه در ترس از فروپاشی انسجام داخلی دارد. از نظر موضوعی، کتاب مضامینی چون بازنمایی رسانه‌ای، اضطراب‌های درونی، و تغییرات پس از ۱۱ سپتامبر را در شکل‌گیری گفتمان ایران‌هراسی در اسرائیل بررسی می‌کند. رام به‌ویژه بر سال ۱۹۷۹ به‌عنوان نقطه‌ی عطف تأکید دارد؛ زمانی که انقلاب اسلامی و تحولات منطقه‌ای موجب شد اسرائیل و ایران همچون آینه‌هایی در هم‌تنیده بازنمایی شوند، وضعیتی که در سیاست‌گذاری و گفتمان عمومی دو کشور بازتاب یافته است. نقدها و بازخوردها نسبت به این کتاب عمدتا مثبت بوده است. محققانی چون یهودا شنهاو و حمید دباشی آن را اثری اصیل و جسور دانسته‌اند که موفق می‌شود «خیال‌پردازی‌های ترسناک» اسرائیل را در بستر اجتماعی و فرهنگی تحلیل کند. جیکوب لدرمن نیز بر ارزش کتاب در شکستن کلیشه‌های رایج تأکید کرده است. در مقابل، برخی از منتقدان به‌ویژه در فصلنامه خاورمیانه، رویکرد رام را بیش از حد متکی بر نظریه‌های پساصهیونیستی و گرایش‌های انتقادی مکتب پاریس دانسته‌اند و معتقدند تمرکز بر بحران هویت گاه واقعیت‌های استراتژیک را کم‌رنگ می‌کند.
با وجود این نقدها، «ایران‌هراسی» جایگاهی برجسته در مطالعات خاورمیانه دارد. این کتاب با ترکیب تحلیل‌های فرهنگی و سیاسی نشان می‌دهد که چگونه ترس‌های یک ملت می‌توانند به همان اندازه که درباره‌ی دشمنان خارجی سخن می‌گویند، پرده از تنش‌های درونی و بحران‌های هویتی نیز بردارند.