کتاب گورمه رپسودی

رمان «گورمه رپسودی» نوشته‌ی موریل باربری، نخستین بار در سال 2000 توسط انتشارات گالیمار در فرانسه منتشر شد. این کتاب که از نظر ساختاری و زبانی پیچیده‌تر از اثر مشهور بعدی نویسنده «ظرافت جوجه‌تیغی» است، روایتی شاعرانه، فلسفی و سرشار از طعم و عطر زندگی روزمره را به تصویر می‌کشد. باربری، فیلسوف و رمان‌نویس فرانسوی، با بهره‌گیری از پیشینه‌ی آکادمیک خود در فلسفه، اثری خلق کرده که در آن مرز میان خوردن، اندیشیدن و بودن فرو می‌ریزد. این رمان کوتاه با زبانی شفاف و نثر پخته در برابر چالشی فلسفی-وجودی قرار می‌دهد: معنای زندگی از نگاه مردی در آستانه‌ی مرگ.
«گورمه رپسودی» زندگی پیر آرستید مالرو، منتقد بلندآوازه و مغرور فرانسوی، را در واپسین روزهای حیاتش روایت می‌کند. او در بستر بیماری‌ست، بی‌تحرک، و در خانه‌ای مجلل که ساکنانش به جز خدمتکاران، از او بیزارند. مالرو در این واپسین روز، در جست‌وجوی طعمی گم‌شده است: خاطره‌ای از خوراکی خاص که مزه‌اش زمانی در کودکی یا جوانی بر زبانش نشسته، اما اکنون هرچه می‌کوشد، نمی‌تواند آن را به یاد آورد. این جست‌وجو، همانند سفری درونی به گذشته، شخصیت، روابط و خلأهای معنایی زندگی اوست. ساختار روایت از زبان اول شخص مالرو و هم‌زمان از زبان شخصیت‌های فرعی روایت می‌شود. هر فصل با صدای یکی از کسانی که در اطراف او زندگی می‌کنند - همسرش، خدمتکار، دربان، آشپز و حتی گربه‌اش - شکل می‌گیرد و تصویر مالرو را از زوایای گوناگون ترسیم می‌کند. این تنوع صداها و دیدگاه‌ها، فضای روان‌شناختی و اجتماعی گسترده‌ای خلق می‌کند که فراتر از تک‌صدایی یک راوی، به فهم چندلایه از شخصیت و وضعیت او می‌انجامد. سبک نگارش باربری، سرشار از جملات بلند، تصاویر ادبی و نثر شاعرانه است. در عین حال، فلسفه در تار و پود اثر تنیده شده، بی آن‌که به ورطه‌ی انتزاع بیفتد. غذا و خاطره، دهان و معنا، لذت و تنهایی در این کتاب به هم گره خورده‌اند. باربری با مهارتی خیره‌کننده نشان می‌دهد که چگونه طعم‌ها می‌توانند حامل حافظه باشند و چگونه یک لحظه‌ی حسی می‌تواند بار هستی‌شناختی پیدا کند. مضمون اصلی کتاب، همانند «مدلن» پروست، پیرامون بازیافتن زمان ازدست‌رفته از رهگذر یک طعم شکل می‌گیرد، اما با لحنی گزنده‌تر و طنزی تلخ. شخصیت آرستید مالرو تجسمی از نخوت، حساسیت و انزواست. او که عمری را صرف داوری درباره‌ی طعم‌ها، سبک‌ها و افراد کرده، در نهایت درمی‌یابد که هیچ‌گاه واقعا مزه‌ی زندگی را نچشیده است. اطرافیانش نیز که با نیشخند، نفرت یا بی‌اعتنایی به او نگاه می‌کنند، هر کدام گوشه‌ای از زخم‌های او را بازمی‌تابند. در این میان، تنها آشپز خانه، کسی است که با فهمی حسی و عمیق از غذا، بی‌آن‌که کلمه‌ای فخرفروشانه بگوید، رازی از معنا را در خود دارد. رمان با استقبال منتقدان فرانسوی مواجه شد و اگرچه در برابر اثر دوم باربری کمتر شناخته شده، اما به‌دلیل نثر پرشکوه، نگاه فلسفی و ساختار چندصدایی‌اش، جایگاهی ویژه در میان آثار معاصر فرانسه دارد. برخی منتقدان آن را نمایشی از «پروستیسم نوین» دانسته‌اند، با تأکید بر بدن، لذت حسی و فقدان معنا در زندگی معاصر.
در پایان، «گورمه رپسودی» ما را با پرسشی دردناک و بنیادین رها می‌کند: آیا در میان همه‌ی داوری‌ها، تمایزها، تحلیل‌ها و ظرافت‌های زندگی، مزه‌ی سادگی و حضور را چشیده‌ایم؟ یا در عطش معنا، طعم بودن را از یاد برده‌ایم؟