این نوشتار، بخشی از اثری است که انگلس در نظر داشت در باره «نقش قهر در تاریخ» بنویسد، و متأسفانه ناتمام ماند. در دهه ۱۸۸۰، سوسیال دموکرات ها انگلس را ترغیب کردند که فصل پر ارزش «نظریه قهر» از کتاب آنتی دورینگ را برای انتشار به صورتی مستقل به زبان آلمانی تدوین کند. وی عقیده داشت که تجدید نشر آن به تنهایی برای چاپ به زبان آلمانی کافی نیست، بلکه افزودن پیوستی که از لحاظ نظری با تازه ترین مراحل تاریخی منطبق باشد، برای آن ضرورت قطعی دارد. *** امروزه قهر عبارت است از ارتش و نیروی دریایی و همان طور که همه می دانیم، هر دو برخلاف منافع ما و به هزینه ما، «بسیار هم گران قیمتند» امّا، قهر نمی تواند پول درآورد، بلکه، حداکثر می تواند پولی را که ساخته شده است برباید و آن هم زیاد فایده ای ندارد، و باز، همان طور که در مورد میلیاردهای فرانسویدیدیم، این نیز برخلاف منافع ماست و نتیجه چندانی ندارد. بنابراین، پول باید سرانجام از طریق تولید اقتصادی به دست آید و در این صورت باز قهر را آن اوضاع اقتصادی که تأمین کننده وسایل مجهز و کسب ابزار کار آن است، مشخص می کند.
کتاب نقش قهر در تاریخ
ققنوس
فردریش انگلس
