کتاب تفکر در باب توسعه

کتاب «تفکر در باب توسعه» نوشته‌ی بیورن هتنه، معرفی‌ای نظام‌مند از نظریه‌ها، مفاهیم و چالش‌های اصلی در مطالعات توسعه است. این کتاب برای خواننده‌ای که می‌خواهد بفهمد «توسعه» به چه معناست، چگونه تحلیل می‌شود و چه راه‌حل‌هایی برای مسائل توسعه‌ای پیشنهاد شده‌اند، مسیر روشنی ارائه می‌کند، بی‌تکلف و نقادانه و نه تبلیغاتی. متن کتاب ساختاری تاریخی-مفهومی دارد. نویسنده مسیر بحث‌های توسعه را از موج‌های اولیه پس از جنگ جهانی دوم تا نقدهای معاصر دنبال می‌کند. ابتدا چارچوب‌های کلاسیک مثل مدرنیزاسیون و نظریه‌های رشد را مرور می‌کند، سپس به انتقادات پرداخته و در ادامه وارد مباحث بازارمحوری و سیاست‌های نئولیبرالی می‌شود. فصل‌های میانی معمولا به تأثیر جهانی‌شدن، نقش نهادهای بین‌المللی، جریان سرمایه و تجدیدنظر در نقش دولت اختصاص دارد. بخش‌های پایانی کتاب موضوعات نوآمد مانند توسعه انسانی، ثبات و مسایل زیست‌محیطی را نیز مورد توجه قرار می‌دهند و درباره‌ی لزوم تلفیق مباحث اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بحث می‌کنند. در این میان، ویژگی بارز کتاب ترکیب تحلیل نظری با توجه به سطوح عملی است. نویسنده هم به انواع رویکردهای نظری می‌پردازد و هم نشان می‌دهد این نظریه‌ها در سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و عمل چگونه اثر گذاشته‌اند. از این منظر، خواننده با مجموعه‌ای از پرسش‌های کاربردی روبه‌رو می‌شود: چه فرضیاتی درباره‌ی بازیگران و اهداف توسعه پذیرفته شده‌اند؟ چه شاخص‌هایی معیار «پیشرفت و توسعه» را می‌سازند؟ چه تبعاتی برای نابرابری و قدرت سیاسی وجود دارد؟ همچنین باید افزوده که نویسنده بحثی درباره‌ی روش‌شناسی تحقیق و پژوهش در حوزه‌ی توسعه، هرچند کوتاه، مطرح کرده و ضرورت توجه به اقلیم، تاریخ و نهادها را یادآوری می‌کند. قابل ذکر است که از آنجایی که هدف کتاب ارائه‌ی مروری جامع است، به تحلیل‌های میدانی و مطالعه‌های موردی چندان عمق نمی‌دهد. خواننده‌ای که دنبال داده‌های آماری مفصل‌تر یا مطالعات منطقه‌ای تازه و امروزی باشد باید منابع تکمیلی بخواند. در نهایت، این کتاب به طور خاص برای دانشجویان کارشناسی‌ارشد و کارشناسی رشته‌های توسعه، مطالعات بین‌الملل، علوم سیاسی و علوم اجتماعی مناسب است و به طور عام برای علاقه‌مندان به مباحث سیاسی، اقتصادی و توسعه.