بحر طویل نوعی شعر یا نثر موزون در ادبیات فارسی است. قالب بحر طویل بیشتر برای بیان سخنان طنز یا هزل کاربرد دارد. اما برخی شعرهای جدی‌تر مانند مرثیه و مناظره نیز با قالب بحرطویل نوشته شده‌اند.
«بحر طویل» شعری را گویند که از تکرار غیر محدود پایه‌های عروضی ساخته شود و در حقیقت٬یک تفنن ادبی است که گاهی شعرا در آن طبعی آزموده و به آن صورت٬مطایبات و فکاهیاتی را به نظم آورده‌اند. در تعزیه‌ها و نوحه‌سرایی‌های قدیم نیز این شیوه٬ضمن محاورات و تقریرات٬به کار رفته‌است. هرچند بحر طویل را با تکرار اغلب افاعیل عروضی می‌توان ساخت اما «فعلاتن» بیشتر در ساخت این نوع ادبی به کار گرفته شده‌است.
بحر طویل قالبی شعری است که در آن برخلاف سایر قالب‌های شعر سنتی فارسی، مصراع‌های مساوی و بیت وجود ندارد. در عوض، بحر طویل از یک یا چند قسمت با نام بند تشکیل می‌شود که در هر بند یکی از افاعیل معین عروضی به تعداد دلخواه تکرار می‌شود. هر بند به بخشهای هماهنگ که گاه مسجّع و هم قافیه هستند تقسیم شده‌است. معمولا پایان بندها را قافیه و ردیفی که در پایان همه بندها تکرار می‌شود ؛مشخص می‌کند.
سرودن بحر طویل از دوره صفویه به بعد مرسوم شده‌است. قدیمی‌ترین نمونه بحر طویل نامه‌ای است به ظاهر منثور که در کتاب «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» (۸۸۱ قمری) تألیف سید ظهیرالدین بن سید نصیرالدین مرعشی ضبط شده؛ اما از نظر شکل و وزن، بحر طویل محسوب می‌شود.
بخش اول کتاب حاوی شناخت‌نامه‌ای جامع و مفصل از این گونه ادبی به همراه نمونه‌های کافی است. برای این منظور نمونه‌هایی از جنگ‌های خطی و دیوان‌های چاپی شعرا گردآوری شده و از نظر شکل‌شناسی و ژانرشناسی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.بخش دوم کتاب تحت عنوان بحرطویل‌سرایان، به معرفی عده زیادی از بحرطویل‌سرایان به انضمام زندگی‌نامه مختصری از آن‌ها و نیز نمونه‌ای برگزیده از آثارشان می‌پردازد.
کتاب بحر طویل عامیانه و بحر طویل سرایان
ققنوس
حسن ذوالفقاری
