کتاب رابینسون کروزوئه، کشتی شکسته

رمان کلاسیک «رابینسون کروزوئه» نوشته دنیل دفو از همان ابتدای انتشارش در سال ۱۷۱۹ به عنوان یکی از نخستین رمان‌های بزرگ زبان انگلیسی شناخته شد و در طول سه قرن گذشته در قالب‌ها و نسخه‌های گوناگون بازآفرینی شده است. یکی از این اقتباس‌ها، کتاب «رابینسون کروزوئه، کشتی شکسته!» است که در سال ۲۰۱۱ توسط انتشارات اورچارد منتشر شد. این نسخه به قلم تونی بردمن بازنویسی شده و با تصویرگری تونی راس همراه است و به طور خاص برای مخاطبان جوان و نوجوان طراحی شده است. بدین ترتیب، اثری کلاسیک که در اصل سرشار از جزئیات فلسفی، مذهبی و حتی استعماری بود، در قالبی ساده‌تر، کوتاه‌تر و متناسب با سنین پایین‌تر عرضه می‌شود تا نسل تازه‌ای از خوانندگان را با دنیای پرماجرای دفو آشنا کند. طرح اصلی داستان همان خط روایی شناخته‌شده را دنبال می‌کند. رابینسون کروزوئه، جوانی ماجراجو و ناآرام، برخلاف میل خانواده تصمیم می‌گیرد خانه را ترک کند و به دنبال تجربه‌های تازه راهی دریا شود. سفر او اما با فاجعه‌ای بزرگ همراه می‌شود: طوفانی سهمگین کشتی را در هم می‌شکند و رابینسون تنها بازمانده‌ای است که خود را بر ساحل جزیره‌ای متروک می‌یابد. این نقطه آغاز ماجرایی طولانی است که طی آن او می‌آموزد چگونه بدون یاری دیگران زنده بماند. با نجات دادن ابزار و وسایل از لاشه کشتی، ساختن سرپناه، اهلی کردن حیوانات و یافتن غذا، کروزوئه رفته‌رفته به انسانی خودکفا و نیرومند بدل می‌شود. در نسخه کوتاه‌شده بردمن و راس، بخش‌های تاریک و دشوارتر زندگی او تعدیل شده‌اند و ماجراها بیشتر بر جنبه‌های هیجان‌انگیز و آموزنده تمرکز دارند. مضامین اصلی رمان همچنان در این بازگویی حضور پررنگ دارند. نخست، ایده ماجراجویی و اعتماد به نفس که همواره برای خوانندگان کودک و نوجوان جذاب است: طوفان دریا، تنهایی در جزیره و تلاش برای بقا، همگی لحظاتی پرتعلیق و خیال‌انگیز می‌آفرینند. دوم، مفهوم انزوا و رشد فردی است. کروزوئه در جزیره مجبور می‌شود نه‌تنها با طبیعت بلکه با ترس و تنهایی خود روبه‌رو شود و در نتیجه شخصیتی پخته‌تر پیدا کند. در این اقتباس، این فرایند بیشتر با رویکردی مثبت و دلگرم‌کننده نشان داده می‌شود. همچنین، ارتباط انسان با محیط طبیعی اهمیت زیادی دارد: جزیره هم تهدیدی است و هم پناهگاهی، و همین رابطه دوسویه با محیط پیام‌هایی درباره خلاقیت، احترام به طبیعت و ارزش منابع ارائه می‌دهد. نقاط قوت این نسخه در دسترس بودن آن برای مخاطبان جوان است. زبان ساده، کوتاه‌سازی روایت و تصویرگری‌های زنده و رنگارنگ تونی راس، کتاب را به تجربه‌ای لذت‌بخش و آموزنده تبدیل می‌کند. همچنین پیام‌های اخلاقی مانند پشتکار، شجاعت و قدردانی از داشته‌ها در قالبی روشن و ساده منتقل می‌شوند. در عین حال، ناگزیر بخشی از عمق و پیچیدگی‌های رمان اصلی از بین می‌رود: پرسش‌های فلسفی، لایه‌های مذهبی و جنبه‌های فرهنگی و استعماری تقریبا حذف یا تعدیل شده‌اند تا لحن مناسب‌تری برای کودکان به دست آید.
با این همه، «رابینسون کروزوئه، کشتی شکسته!» نقطه شروعی مناسب برای آشنایی کودکان با یکی از مهم‌ترین داستان‌های ماجراجویانه تاریخ ادبیات است. این اقتباس پلی میان خواننده جوان و متن اصلی ایجاد می‌کند: از یک‌سو ماجرایی پرهیجان و سرگرم‌کننده ارائه می‌دهد، و از سوی دیگر بذر علاقه به ادبیات کلاسیک را در ذهن مخاطبان می‌کارد. در نهایت، این کتاب هم برای لذت بردن از یک داستان بقا و ماجراجویی ساده مناسب است و هم می‌تواند دروازه‌ای باشد برای ورود به جهان کامل‌تر و پیچیده‌تر دنیل دفو.