کتاب نفرت از دموکراسی

کتاب «نفرت از دموکراسی» اثر ژاک رانسیر، به واکاوی معنای واقعی دموکراسی و چرایی نفرت نخبگان از آن می‌پردازد. رانسیر در این کتاب استدلال می‌کند که دموکراسی در شکل حقیقی‌اش نه یک نظام حکومتی، بلکه شکلی از زندگی سیاسی است که بر پایه برابری انسان‌ها و امکان فرمانروایی همگان استوار است. به باور او، دلیل اصلی نفرت نخبگان، سیاستمداران و حتی روشنفکران از دموکراسی، همین حقیقت بنیادین است که «هرکس می‌تواند حکومت کند»؛ حقیقتی که ساختارهای قدرت را تهدید می‌کند. رانسیر ابتدا تاریخ اندیشه سیاسی غرب را مرور می‌کند تا نشان دهد که ریشه بی‌اعتمادی به دموکراسی به فلسفه یونان باستان بازمی‌گردد. فیلسوفانی چون افلاطون و ارسطو، دموکراسی را به عنوان حکومت توده‌های ناآگاه و بی‌نظم نقد می‌کردند. رانسیر با رد این دیدگاه، استدلال می‌کند که این نگرش هنوز در اندیشه سیاسی مدرن تداوم دارد و در پس گفتمان‌های معاصر درباره «بحران دموکراسی» در واقع نوعی ترس از برابری پنهان شده است. او می‌نویسد که هرگاه نظم موجود از سوی مردم عادی به چالش کشیده می‌شود، نخبگان این حرکت را نشانه هرج‌ومرج و زوال می‌دانند؛ در حالی که همین لحظات، نقطه زایش دوباره دموکراسی‌اند. به عقیده نویسنده آنچه امروز به‌عنوان دموکراسی در کشورهای غربی شناخته می‌شود، اغلب چیزی جز حکومتی نخبگانی نیست که با پوشش انتخابات و رسانه‌ها، سلطه خود را حفظ می‌کند. در این وضعیت، مردم تنها در قالب رأی‌دهنده حضور دارند. رانسیر در برابر این وضعیت از «بازگرداندن سیاست به مردم» سخن می‌گوید؛ سیاستی که در آن برابری، آزادی و مشارکت واقعی معنا می‌یابند، نه در قالب شعار، بلکه در کنش روزمره انسان‌ها. نویسنده نشان می‌دهد که نفرت از دموکراسی، در واقع نفرت از برابری است. این نفرت از سوی کسانی تغذیه می‌شود که از بی‌ثباتی برآمده از آزادی و مشارکت مردم بیم دارند. اما به باور او، همین بی‌ثباتی جوهر زنده دموکراسی است؛ زیرا دموکراسی هرگز به وضعیت نهایی نمی‌رسد، بلکه فرآیندی است همواره در حال شدن. این اثر، تلاشی است برای برانگیختن تفکری انتقادی و تعمق در معنای واقعی دموکراسی، فراتر از نمایش‌ها و شعارهای رایج سیاسی.