کتاب Seven and a Half Lessons About the Brain

کتاب «هفت و نیم درس درباره مغز» نوشته‌ی لیزا فلدمن بارت که نخستین بار در سال ۲۰۲۰ منتشر شد، یکی از آثار برجسته‌ی علوم اعصاب عمومی است که با زبانی روان و برای مخاطب عام نوشته شده است. بارت، استاد روانشناسی و علوم اعصاب، در این اثر تلاش می‌کند مفاهیم پیچیده‌ی علمی را در قالب هفت درس کامل و یک نیم‌درس ساده و جذاب ارائه کند تا خوانندگان با کارکرد واقعی مغز آشنا شوند. هدف اصلی او زدودن افسانه‌ها و سوءبرداشت‌های رایج درباره مغز و ارائه‌ی تصویری تازه و دقیق‌تر از این اندام پیچیده است؛ تصویری که هم به علم امروز وفادار است و هم درک ما از تجربه‌ی انسانی را دگرگون می‌سازد.
کتاب با نیم‌درسی آغاز می‌شود که در آن نویسنده باور رایج مبنی بر این‌که وظیفه‌ی اصلی مغز «تفکر» است را به چالش می‌کشد. او نشان می‌دهد که کار بنیادین مغز نه تفکر انتزاعی بلکه مدیریت بدن و تضمین بقاست؛ فرآیندی که با پیش‌بینی نیازهای آینده‌ی بدن و تنظیم «بودجه‌ی بدن» یا همان آلوستازی انجام می‌شود. در درس‌های بعدی، بارت افسانه‌ی «مغز سه‌گانه» را رد می‌کند و به جای تصور وجود سه بخش مستقل خزنده، لیمبیک و عقلانی، تأکید می‌کند که مغز به‌مثابه شبکه‌ای یکپارچه عمل می‌کند. در ادامه، او انعطاف‌پذیری و سازگاری مغز را در قالب شبکه‌ای پویا توضیح می‌دهد که از طریق تجربه دائما بازسازی می‌شود. یکی از مباحث مهم کتاب، اهمیت تجربه‌های اولیه و محیط اجتماعی در شکل‌گیری مغز است. بارت نشان می‌دهد که ژن‌ها و محیط از هم جدایی‌ناپذیرند و رشد عصبی در بستری اجتماعی و فرهنگی صورت می‌گیرد. او همچنین مغز را «موتور پیش‌بینی» می‌نامد که همواره پیش از وقوع رویدادها تلاش می‌کند آن‌ها را حدس بزند تا بتواند کارآمدتر واکنش نشان دهد. به‌ویژه در درس‌های پایانی، نویسنده بر جنبه‌ی اجتماعی و میان‌ذهنی مغز تأکید می‌کند و توضیح می‌دهد که مغزهای ما در تعامل با دیگران شکل می‌گیرند، هماهنگ می‌شوند و بر احساسات و ادراک یکدیگر اثر می‌گذارند. یکی از نکات کلیدی کتاب، توجه به تنوع ذهن‌هاست. برخلاف تصور رایج از یک «ذهن نرمال» یا الگووار، بارت تأکید می‌کند که مغزها طیف گسترده‌ای از تنوع در تفکر، احساس و رفتار را تولید می‌کنند. این تنوع نه نشانه‌ی نقص، بلکه شرط اساسی سازگاری و خلاقیت انسانی است. در نیم‌درس پایانی نیز نویسنده به ما یادآوری می‌کند که گرچه همه فرآیندهای مغز تحت کنترل آگاهانه نیستند، اما انسان‌ها می‌توانند با تغییر محیط، عادات و پیش‌بینی‌هایشان، تأثیر فعالی بر مغزشان بگذارند. قدرت این کتاب در پیوند زدن علوم اعصاب با زندگی روزمره است. بارت با زبانی روشن و پر از استعاره‌های ملموس، مفاهیم دشوار را برای خوانندگان غیرمتخصص قابل فهم می‌کند. او همزمان با افشای افسانه‌هایی مانند دوگانگی احساس و استدلال یا طبیعت در برابر تربیت، تصویری نو و شبکه‌ای از مغز ارائه می‌دهد. البته، همین ایجاز و ساده‌سازی ممکن است برای برخی از خوانندگان حرفه‌ای ناکافی به نظر برسد و نیاز به منابع تکمیلی احساس شود.
در مجموع، «هفت و نیم درس درباره مغز» سفری کوتاه اما عمیق به جهان درونی ماست؛ سفری که نه تنها از چگونگی عملکرد مغز پرده برمی‌دارد، بلکه پرسش‌های تازه‌ای درباره چیستی انسان بودن مطرح می‌کند. این کتاب برای علاقه‌مندان به روانشناسی، علوم اعصاب و هر کسی که می‌خواهد رابطه‌ی میان بدن، ذهن و جامعه را دوباره بیاندیشد، اثری الهام‌بخش و قابل دسترس است.