کتاب بهشت

کتاب «بهشت» (Paradise) نوشته‌ی عبدالرزاق گورنا، نویسنده برجسته تانزانیایی-بریتانیایی و برنده جایزه نوبل ادبیات، روایتی شاعرانه و تأثیرگذار از دوران پرتلاطم شرق آفریقا در آستانه سلطه استعمارگران اروپایی و عرب است. این رمان در سال ۱۹۹۴ منتشر شد و با نثری غنی و خیال‌انگیز، داستانی چندلایه درباره‌ی بلوغ، استعمار، از دست رفتن معصومیت و جستجوی هویت را در دل فضایی تاریخی به تصویر می‌کشد
مرکز روایت پسری دوازده‌ساله به نام یوسف است؛ پسری که پدرش او را در ازای بدهی به تاجر ثروتمندی به نام عزیز واگذار می‌کند. یوسف که گمان می‌برد عمو عزیز صرفا قیم و محافظ اوست، به‌تدریج درمی‌یابد که درواقع در وضعیت اسارت قرار دارد. او به همراه کاروان تجاری عزیز به سفرهای دشواری در سرزمین‌های غرب دریاچه تانگانیکا می‌رود، جایی که با قبایل متخاصم، طبیعتی رام‌نشده و خطراتی ناشناخته روبه‌رو می‌شود. در بازگشت به خانه، شعله‌های جنگ جهانی اول سر برمی‌آورند و استعمار آلمانی، مردان آفریقایی را به اجبار به خدمت نظامی می‌گیرد. در این آشوب، یوسف نه‌تنها باید با تحولات بیرونی کنار بیاید، بلکه سفری درونی به سوی خودشناسی و معنا نیز در پیش دارد.
«بهشت» درونمایه‌هایی چون گذار از کودکی به بزرگسالی، مواجهه با بی‌عدالتی‌های اجتماعی، اثرات ویرانگر استعمار، شکاف‌های طبقاتی، و پیچیدگی‌های روابط انسانی را واکاوی می‌کند. یوسف در گذر از روزهای معصومانه کودکی به مواجهه با جهانی ناعادل و خشن، با مفاهیمی مانند عشق، وفاداری، سلطه و آزادی دست و پنجه نرم می‌کند. او در میان برخورد تمدن‌ها، دین‌ها و فرهنگ‌ها، به دنبال معنای هویت خود می‌گردد؛ هویتی که مدام زیر سایه‌ی قدرت‌های خارجی و تعصبات داخلی رنگ می‌بازد.
گورنا در این اثر با دقتی شاعرانه، تصویری زنده و ملموس از شرق آفریقا ارائه می‌دهد؛ از مناظر سرسبز و بازارهای شلوغ گرفته تا سکوت سنگین سرزمین‌های ناشناخته. او با نگاهی منتقدانه، نشان می‌دهد چگونه استعمار نه‌فقط سرزمین، بلکه روح و ساختار اجتماعی مردم را دگرگون می‌کند. در دل این روایت تاریخی، داستان شخصی یوسف نیز رنگی جهانی به خود می‌گیرد و به بازتابی از سرنوشت میلیون‌ها انسان بدل می‌شود که قربانی طمع و جاه‌طلبی قدرت‌های استعماری شدند.