کتاب خنده امروز

نمایش «خنده‌ی امروز» نوشته نوئل کاورد، که نخستین بار در سال ۱۹۳۹ نوشته شد اما به دلیل شرایط جنگ جهانی دوم تنها در سال ۱۹۴۲ روی صحنه رفت، یکی از برجسته‌ترین کمدی‌های اتاق‌نشین او به شمار می‌آید؛ اثری که در سه پرده روایت می‌شود و سراسر آن در آپارتمان شخصیت اصلی، گری اسندین، بازیگر مشهوری که تازه وارد چهل‌سالگی شده است، می‌گذرد. کاورد با هوشمندی، فضای محدود یک آپارتمان را به صحنه‌ای پرهیاهو بدل می‌کند که در آن روابط انسانی، عشق‌های گذرا، جاه‌طلبی‌ها و هراس‌های پنهان در قالب موقعیت‌های کمیک و پر از سوءتفاهم آشکار می‌شوند.
در مرکز روایت، گری اسندین ایستاده است: مردی کاریزماتیک و خودشیفته که شهرت و جذابیت خود را همواره در آینه نگاه دیگران بازتاب می‌دهد. او در آستانه سفری کاری به آفریقا قرار دارد، اما پیش از ترک خانه با موجی از مهمانان و مزاحمان روبه‌رو می‌شود که زندگی او را از هم می‌گسلند. دافنه استیلینگتون، تحسین‌کننده‌ی جوانی که پس از مهمانی شبانه در خانه‌اش می‌ماند، نمادی از شیفتگی ساده‌دلانه به دنیای ستاره‌هاست. رولند مول، نمایشنامه‌نویس جوان، حامل آرزوها و جاه‌طلبی‌هایی است که گری دیگر چندان به آن‌ها باور ندارد. لیز، همسر سابق او، در عین فاصله‌اش هنوز نقشی مهم در زندگی او ایفا می‌کند و نشان می‌دهد که گذشته، هرقدر هم فروپاشیده، همچنان در اکنون حضور دارد. مونیکا، منشی وفادارش، و کارکنان خانه نیز همچون ستون‌هایی‌اند که هرج‌ومرج گری را مهار می‌کنند. در میان این جمع، جوآنا لیپیات، همسر اغواگر یک تهیه‌کننده، حلقه‌ی دیگری از پیچیدگی‌های عاطفی و بازی‌های نمایشی را به صحنه می‌آورد. با پیشروی داستان، تاروپود دروغ‌های کوچک، عشوه‌گری‌ها و وعده‌های گری یکی‌یکی آشکار می‌شوند. نقطه اوج زمانی است که تمامی رشته‌های زندگی او، هم در عرصه روابط و هم در چالش‌های شخصی، در آستانه سفرش از هم می‌گسلند. او ناگزیر می‌شود با ترس‌هایش از پیری، تنهایی و بی‌معنایی شهرت روبه‌رو شود؛ ترس‌هایی که پشت نقاب اعتمادبه‌نفس و شوخ‌طبعی پنهان شده‌اند. کوارد در اینجا موفق می‌شود تضاد میان چهره عمومی و اضطراب درونی را با زبانی طنزآمیز و در عین حال تلخ آشکار کند.
«خنده‌ی امروز» بیش از یک کمدی سبک است؛ این نمایش با ظرافت، بحران میانسالی، پوچی قراردادهای اجتماعی و سطحی‌نگری روابط در محافل روشنفکری و هنری را به تصویر می‌کشد. گری، با وجود شهرت و ستایش دیگران، انسانی است آسیب‌پذیر که ناچار می‌شود در آیینه دیگران خود را ببیند و به حقیقت محدودیت‌هایش پی ببرد. در عین حال، نمایش بر نقش «خانواده‌ی انتخابی» او همسر سابق، منشی، دوستان و همکاران تأکید دارد؛ کسانی که در کنار نقد و چالش، او را از فروپاشی کامل نجات می‌دهند. طنز کاورد، که به‌ویژه در دیالوگ‌های تند و درخشان او تجلی می‌یابد، باعث می‌شود نمایش هم خنده‌دار و هم اندیشمندانه باشد. در زیر لایه‌های شوخی، بازتابی از وضعیت انسانی نهفته است: ترس از گذر زمان، میل به ماندگاری، و بازی‌های بی‌پایان میان خودفریبی و حقیقت. از این منظر، خنده‌ی حال نه‌تنها یک کمدی سرگرم‌کننده، بلکه اثری فلسفی در قالب خنده است؛ نمایشی که به تماشاگر یادآوری می‌کند پشت نقاب‌های اجتماعی و نمایش‌های روزمره، همواره اضطراب و نیازهای انسانی پنهان باقی می‌مانند.
در نهایت می‌توان گفت «خنده‌ی امروز» بیش از آنکه صرفا یک کمدی خوش‌ساخت از نوئل کاورد باشد، آینه‌ای است که در آن هم خنده و هم حقیقت تلخ انسان معاصر بازتاب می‌یابد. کوارد با بهره‌گیری از فضایی محدود و مجموعه‌ای از شخصیت‌های رنگارنگ، موفق می‌شود تضاد میان ظاهر پرزرق‌وبرق و باطن لرزان یک ستاره را بر صحنه بیاورد و تماشاگر را به تأمل در باب گذر زمان، شکنندگی شهرت و پیچیدگی روابط انسانی دعوت کند. نتیجه آن است که نمایش نه فقط لبخندی بر لب مخاطب می‌نشاند، بلکه او را با پرسش‌هایی عمیق درباره معنای زندگی و نقاب‌هایی که هر روز به چهره می‌زنیم، روبه‌رو می‌سازد.