کتاب The Handmaid's Tale

رمان "سرگذشت ندیمه" نوشته‌ی مارگارت اتوود نخستین بار در ۱۷ آوریل ۱۹۸۵ توسط انتشارات مک‌کللند و استوارت در کانادا منتشر شد و سپس به‌سرعت در سطح بین‌المللی شناخته شد. این اثر دیستوپیایی با حال‌وهوایی گمانه‌زن، نقدی تند و بی‌پروا بر سیاست‌های جنسیتی و کنترل بدن زنان است و آن را می‌توان یکی از آثار بنیادین فمینیستی در ادبیات معاصر به شمار آورد. نسخه‌ی اصلی کتاب حدود ۳۱۱ صفحه دارد و از همان آغاز انتشار، تحسین منتقدان را برانگیخت، به فهرست نهایی جوایز بوکر و نبولا راه یافت، جایزه فرماندار کل کانادا را برد و بعدها اقتباس‌هایی در قالب فیلم، اپرا و سریال تلویزیونی نیز از آن ساخته شد.
داستان در آینده‌ای نزدیک و تخیلی در منطقه‌ی نیوانگلند می‌گذرد؛ در جامعه‌ای توتالیتر و تئوکرات به نام جمهوری گیلیاد که پس از بحران شدید محیط‌زیستی و فروپاشی گسترده‌ی نرخ باروری به قدرت رسیده است. در این نظام سرکوبگر، زنان به طبقات وظیفه‌مند تقسیم شده‌اند: همسران، مارتاها و ندیمه‌ها. آفرد، راوی داستان، یکی از ندیمه‌هایی است که تنها هدف زیستی‌اش در نظام گیلیاد، تولیدمثل برای مردان صاحب‌قدرت است. حتی نامش نیز بازتابی از هویتی مصادره‌شده است: او دیگر "فرد" نیست، بلکه "از آن فرد" است. اتوود با زبانی شاعرانه، گاه سرد و گاه صمیمی، روایتی تکان‌دهنده را از روزگار آفرد در این نظام روایت می‌کند، با رفت‌وبرگشت‌هایی میان گذشته‌ی او به‌عنوان زنی آزاد، همسر، مادر و فعال و اکنون زندانی و بی‌نام‌ونشانش در گیلیاد. در دل نظام گیلیاد، همه‌چیز تحت کنترل ایدئولوژی دینی مردسالارانه است. هر نشانه‌ای از فردیت سرکوب می‌شود: رنگ لباس‌ها، وظایف روزمره، حتی نگاه کردن به چشم دیگران، محدود یا ممنوع است. زنان حق خواندن یا نوشتن ندارند و بر آن‌ها نظارتی دائمی از سوی نیروهایی موسوم به "چشم‌ها" اعمال می‌شود. اما اتوود نشان می‌دهد که مقاومت همواره راهی برای بروز می‌یابد. برای آفرد، این مقاومت در قالب خاطرات، نوشتار پنهانی، ارتباط‌های ممنوعه و حتی امیدی لرزان به رهایی خود را نشان می‌دهد. در جهانی که زبان از زنان گرفته شده، او با روایت کردن، هویت و انسانیت خود را بازمی‌سازد. آنچه "سرگذشت ندیمه" را از دیگر آثار دیستوپیایی متمایز می‌سازد، این است که اتوود به‌صراحت اعلام کرده تمام وقایع و سازوکارهای موجود در رمان، الهام‌گرفته از نمونه‌های واقعی تاریخی‌اند. از تفتیش عقاید گرفته تا برده‌داری، از سیاست‌های افراطی کنترل تولیدمثل تا فرقه‌های مذهبی مسلح، همه به‌نوعی پیشینه‌ای واقعی دارند. در نتیجه، گیلیاد اگرچه تخیلی است، اما به‌طرز نگران‌کننده‌ای باورپذیر می‌نماید. اتوود با این انتخاب، نه تنها به ژانر گمانه‌زن معنا تازه‌ای می‌بخشد، بلکه رمان خود را به ابزاری برای هشیاری فرهنگی و تاریخی تبدیل می‌کند. با ظهور اقتباس تلویزیونی این رمان توسط شبکه هولو در سال ۲۰۱۷ و محبوبیت جهانی آن، بار دیگر صدای هشدار اتوود شنیده شد. لباس‌های سرخ ندیمه‌ها در اعتراض‌های خیابانی زنان در ایالات متحده و دیگر کشورها، به نمادی بصری از مقاومت در برابر قوانین محدودکننده بدل شد. حتی پایان مبهم داستان - جایی که آفرد بدون مشخص شدن سرنوشتش، به‌دست نیروهای امنیتی برده می‌شود - خواننده را به تأمل درباره چرخه‌ی تاریخ و نقش روایت در بقا و مقاومت سوق می‌دهد.
در دنیایی که حقوق زنان همچنان محل مناقشه است، رمان اتوود همچنان زنده، هشداردهنده و ضروری است. "سرگذشت ندیمه" نه‌فقط رمانی در ستایش هشدار و اعتراض، که اثری است درباره حافظه، هویت و قدرت خاموش کلمه در مواجهه با ظلم. این رمان در نهایت بازخوانی تلخ اما امیدوارکننده‌ای است از این پرسش که چگونه داستان‌ها می‌توانند نجات‌بخش باشند، حتی زمانی که همه‌چیز از انسان دریغ شده است.