کتاب چوب زیر بغل

بهمن فرسی، یکی از برجسته‌ترین نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران، با آثارش به تحلیل و نقد جامعه و انسان معاصر پرداخته است. نمایشنامه‌های «چوب زیر بغل» و «دو ضرب در دو مساوی بی‌نهایت» از نمونه‌های بارز تئاتر مدرن ایرانی هستند که با بهره‌گیری از زبان نمادین و مضامین فلسفی، مسائل انسانی همچون قدرت، آرزو، بی‌معنایی و بحران هویت را بررسی می‌کنند. این آثار، نه تنها به تحلیل جامعه ایران پرداخته‌اند، بلکه در سطح جهانی نیز توجهات زیادی را جلب کرده‌اند.
چوب زیر بغل
«چوب زیر بغل» یکی از اولین نمایشنامه‌های بهمن فرسی است که در اوایل دههٔ ۱۳۴۰ نوشته شد و نخستین بار در سال ۱۳۴۶ در پانزده شب در انجمن ایران و آمریکا و سپس در دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران به روی صحنه رفت. این نمایشنامه در دو پرده و با فضایی سوررئال روایت می‌شود. فرسی در این اثر از نمادها و تصاویری استفاده کرده که مخاطب را به دنیایی از واقعیت‌های پیچیده و انتزاعی می‌برد. داستان نمایشنامه در فضایی نمادین و انتزاعی می‌گذرد. شخصیت اصلی، دختری است که در ظلمات شمعی بر تارک صحنه می‌نشاند و آرزو دارد تا پهلوانی از جهان رویا آشکار شود و او را نجات دهد. پهلوانی با جفت چوب زیر بغل و تنی فرسوده، اما صدایی فلک‌شکاف، وارد میدان می‌شود. در این میدان، با زنجیری کهن سر در زمین به ناپیدای آسمان بسته است، هیچ‌کس جز شاهدی مثالی حضور ندارد. پهلوان در رجزخوانی دراز، باشندگان را فرا می‌خواند تا بیایند و خواستشان را بخواهند. داستان بیشتر حول این شخصیت‌ها و کشمکش‌های ذهنی و فیزیکی آن‌ها می‌چرخد. «چوب زیر بغل» به بررسی مفاهیم چون قدرت، آرزو، و سرنوشت می‌پردازد. فرسی در این نمایشنامه، با استفاده از شخصیت‌ها و موقعیت‌های نمادین، به نقد ساختارهای اجتماعی و سیاسی زمان خود پرداخته و از طریق آن، نگرانی‌های انسانی مانند سرنوشت، آزادی، و تباهی را مورد بحث قرار می‌دهد.
دو ضرب در دو مساوی بی‌نهایت
«دو ضرب در دو مساوی بی‌نهایت» دومین نمایشنامه از مجموعه‌ای است که بهمن فرسی آن را نوشته است. این اثر پیش از انقلاب، به‌عنوان یک اقتباس تلویزیونی توسط فرسی نویسندگی و کارگردانی شد و در تلویزیون ملی ایران پخش گردید. این نمایشنامه به دلیل ساختار انتزاعی و پیچیدگی‌های فلسفی‌اش، به‌طور ویژه در جامعهٔ فرهنگی ایران آن زمان مطرح شد. این نمایشنامه تک‌پرده‌ای است که در فضایی انتزاعی با دیالوگ‌هایی فلسفی روایت می‌شود. شخصیت‌ها در جستجوی مفاهیم بنیادی زندگی و هستی هستند و در این مسیر با پرسش‌هایی بی‌پاسخ مواجه می‌شوند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا معنای زندگی و موقعیت انسانی خود را در دنیای پر از تضاد و تناقض‌های موجود پیدا کنند، اما در نهایت درمی‌یابند که برای بسیاری از این سوالات هیچ پاسخی وجود ندارد. در «دو ضرب در دو مساوی بی‌نهایت»، فرسی به نقد وضعیت انسان معاصر و بحران هویت او پرداخته است. این نمایشنامه با استفاده از زبان پیچیده و ساختار غیرخطی، بی‌معنایی و جستجوی حقیقت را به چالش می‌کشد و پرسش‌هایی از ماهیت وجودی انسان‌ها و تضادهای درونی آن‌ها را مطرح می‌کند.
فرسی در هر دو نمایشنامه از زبان پیچیده و نمادین استفاده کرده است که گاهی به مونولوگ‌های فلسفی و گاه به دیالوگ‌های سریع و پرتنش می‌انجامد. این سبک نوشتاری فضای ابسورد و بی‌معنای نمایشنامه‌ها را تقویت می‌کند و مخاطب را وامی‌دارد تا به مفاهیم عمیق‌تر و ابعاد پنهان شخصیت‌ها و وضعیت انسانی توجه کند. هر دو اثر، «چوب زیر بغل» و «دو ضرب در دو مساوی بی‌نهایت»، در زمان خود با استقبال خوبی از سوی تماشاگران و منتقدان مواجه شدند. این نمایشنامه‌ها به دلیل تأثیرگذاری بر درام مدرن ایران و نقدهای اجتماعی و روان‌شناختی‌شان، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ تئاتر ایران دارند و همچنان به‌عنوان نمونه‌های برجسته در این حوزه شناخته می‌شوند.
«چوب زیر بغل» و «دو ضرب در دو مساوی بی‌نهایت» از جمله آثار برجستهٔ بهمن فرسی هستند که با نگاهی عمیق و فلسفی به مسائل روانی و اجتماعی انسان در دنیای مدرن می‌پردازند. فرسی با استفاده از زبان نمادین و ساختار پیچیدهٔ نمایشنامه‌ها، توانسته است تصویری تأمل‌برانگیز از بحران‌های فردی و جمعی ارائه دهد. این آثار همچنان پس از گذشت سال‌ها، مورد توجه قرار دارند و به‌عنوان آثار کلاسیک در ادبیات نمایشی ایران به‌شمار می‌روند.