کتاب همراهی فقها با عقلا

کتاب «همراهی فقها با عقلا» اثر مهدی منتظرقائم، ، مجموعه‌ای از ۱۵ مقاله است که با رویکردی نوین به بازخوانی فقه شیعه در مواجهه با چالش‌های عصر حاضر می‌پردازد. به عبارت دیگر، این کتاب تلاش می‌کند با تلفیق نقل و عقل، تصویری سازگار از شریعت ارائه دهد که هم به مبانی دینی وفادار است و هم پاسخگوی نیازهای جامعه امروز. هدف نویسنده، بازسازی فقه سنتی با تکیه بر عقلانیت مدرن و عرف اجتماعی است. وی معتقد است فقه شیعه، که بر پایه قرآن و سنت در قرون اولیه اسلام شکل گرفت، نیازمند بازنگری در فتواهای تاریخی است تا با تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هماهنگ شود. او با نقد برخی فتواهای قدیمی که با واقعیت‌های امروزی ناسازگارند، بر ضرورت توجه به نقش عرف در استنباط احکام تأکید می‌کند. در همین راستا، هر یک از 15 مقالۀ مندرج در کتاب به یک موضوع خاص اختصاص یافته‌ اند. مانند نقش عرف در تشخیص موضوعات احکام، مشروعیت نظارت مردم بر حکومت، تناسب حکم و موضوع و چالش‌های مجازات‌های سنتی. این مقالات با استناد به آرای فقهای بزرگی مانند امام خمینی و شهید صدر، و همچنین منابع زبانشناسی و جامعه شناسی، نوشته شده‌اند. همچنین نویسنده در تلاش است تا با ارائه مثال‌های تاریخی (مانند تحولات گفتمانی پس از انقلاب مشروطه) نشان می‌دهد چگونه شرایط زمانی و مکانی بر فهم احکام تأثیر می‌گذارند. همچنین او با استناد به «سیره عقلا» (رویه های عقلایی جامعه)، لزوم تجدیدنظر در برخی مجازات‌ها یا شیوه‌ های امر به معروف و نهی از منکر را توجیه می‌کند. با این اوصاف این اثر به عنوان پلی میان فقه سنتی و عقلانیت مدرن، برای پژوهشگران حقوق اسلامی، اندیشمندان دینی و فعالان اجتماعی مفید است. نویسنده با ترکیب فقه، جامعه شناسی و تاریخ در جهت تحلیل تحولات زبانی و اجتماعی، نشان می دهد که چگونه می توان با حفظ اصالت دینی، احکام فقهی را با نیازهای جوامع امروزی هماهنگ کرد.