کتاب عقل سیاسی ادموند برک

کتاب «عقل سیاسی ادموند برک» نوشته‌ی فرانسیس کاناوان، تفسیری ارزنده بر نظریه‌ی سیاسی ادموند برک است. وی سیاستمدار و نویسنده‌ی انگلیسی بود که در قرن هجدهم می‌زیست و به عنوان بنیان گذار فلسفه‌ی اجتماعی و فرهنگی محافظه‌کاران شناخته می‌شود. نویسنده‌ی کتاب معتقد است که برک هرچند نظریه‌های مطلق‌انگار را نقد و رد می‌کند، اما اصالت عقل نقاد را به هیچ وجه انکار نکرده بلکه آن را نقطه‌ی آغاز تحلیل‌های سیاسی خود می‌داند. به عبارت دیگر، برک شیوه‌ای از تفکر و استدلال درباره سیاست و مشکلات آن ارائه می‌دهد که امکان نزدیک شدن عقلانی به آن‌ها را فراهم می‌کند، در حالی که هم از مصلحت‌اندیشی بی‌اصول و هم از آرمان‌گرایی دگماتیک اجتناب می‌ورزد. در فصول ابتدایی نویسنده شرح می‌دهد که برک، برخلاف عقل‌گرایان انتزاعی، معتقد بود نظریه سیاسی باید با واقعیات تاریخی و خرد جمعی سنجیده شود. بدین معنا، یک نظریه‌ی سیاسی باید از ترکیب نظریه با تجربه و واقعیات تاریخی شکل گرفته باشد. به عبارت دیگر برک از یک عقل عملی در عرصۀ سیاست سخن می‌گوید. بدین ترتیب جایگاه‌های عقل نظری و عملی، هردو در سیاست روشن می‌شود. در ادامه، کتاب به رابطه‌ی عقل و حس سیاسی در اندیشه‌ی سیاسی برک پرداخته است. احساس سیاسی، به بیان نویسنده، نه نوعی احساس ناب و محض، بلکه نوعی شناخت است که از همدلی، احترام به هنجارهای اجتماعی و حافظه‌ی جمعی برخاسته است. این امر نیز از عناصر اصلی یک نظریه‌ی سیاسی است. مبحث بعدی کتاب حکمت سیاسی است که به طور کلی به تطبیق وسیله و هدف در بستر شرایط متغیر اشاره می‌کند که شامل پیش‌بینی پیامدها، درک حس جمعی و اصلاح تدریجی ساختارها است. نویسنده همچنین معتقد است که می‌توان از نوشته‌های ادموند برک برخی اصول سیاسی را نیز استخراج کرد، مانند حق طبیعی، مالکیت خصوصی و لزوم برخی نهادهای اجتماعی. این اثر، به‌ویژه برای دانشجویان علم سیاست و علاقه‌مندان به فلسفه سیاسی، مرجعی ارزشمند به شمار می‌رود.