کتاب سوزومه

در رمان «سوزومه»، ماکوتو شینکای بار دیگر جهان لطیف و در عین حال پرتلاطم خودش را پیش چشم خواننده می‌گذارد؛ جهانی که در آن درهای متروک و ویرانه‌های خاموش، دروازه‌هایی به سوی گذشته، فاجعه و نهایتا آشتی درونی‌اند. این کتاب، نسخه‌ی نثری و غنی‌شده از فیلم انیمیشنی تحسین‌شده‌ی شینکای است؛ فیلمی که در همان سال روی پرده‌ها رفت و به‌سرعت دل مخاطبان جهانی را به دست آورد.
داستان، روایتی است از سفر سوزومه ایواتوی هفده‌ساله که به‌طور تصادفی با سوتا، جوانی مرموز که وظیفه‌اش بستن «درهایی» است که نیروهای ویرانگر را به دنیای ما می‌کشانند، برخورد می‌کند. در آغاز، سوزومه دختری است خجالتی و شاید کمی بی‌هدف، اما دیدار با سوتا او را به دل ماجراجویی‌ای می‌برد که از شهرهای پرهیاهو تا روستاهای دورافتاده‌ی ژاپن امتداد می‌یابد. هر دری که بسته می‌شود، تنها یک فاجعه طبیعی احتمالی را مهار نمی‌کند؛ بلکه گامی است در مسیر پذیرش رنج‌ها و یادبودهای تلخ گذشته - از زلزله و سونامی توهوکو گرفته تا زخم‌های شخصی کودکی سوزومه. در لایه‌ی زیرین روایت، شینکای همان دغدغه‌های همیشگی‌اش را پیش می‌کشد: نسبت ما با مکان‌ها، ردپای خاطره بر زمین و انسان، و این پرسش که آیا می‌توان ویرانه‌ها را تنها به عنوان نماد فقدان دید، یا می‌توان آن‌ها را پلی به سوی همدلی و بازسازی دانست. سوزومه در طول مسیرش با افرادی ملاقات می‌کند که هرکدام نشانه‌ای از این درگیری میان سوگ و زیستن هستند. به تدریج درمی‌یابد که شجاعت نه در انکار ترس، که در همراهی با آن و ایستادن مقابلش ریشه دارد. شینکای در این رمان با نثری شاعرانه و پر از جزئیات حسی - صدای باد در میان قاب‌های شکسته، بوی خاک باران‌خورده، لرزش در هنگام بستن درها - فضای خاص فیلمش را به واژه‌ها منتقل می‌کند. روایت حالتی اپیزودیک دارد؛ گویی فصل‌ها صحنه‌هایی هستند در جاده‌ای بلند که مقصدش بیشتر در دل خود سفر نهفته است تا نقطه‌ای بیرونی. در این میان، لحظاتی آرام و تفکرآمیز اجازه می‌دهند که وزن فقدان، خاطره و امید در دل مخاطب ته‌نشین شود. «سوزومه» با استقبال گسترده روبه‌رو شد. چه در اکران فیلم در جشنواره برلیناله و چه در نقدهای پس از انتشار رمان، همه بر این نکته تأکید کردند که شینکای توانسته از دل فانتزی و خیال‌پردازی، پرسشی واقعی درباره‌ی تاب‌آوری و بازسازی پس از فاجعه مطرح کند؛ پرسشی که برای ژاپن امروز، با خاطرات زلزله و سونامی ویرانگر، معنایی دوچندان دارد.
در پایان، «سوزومه» تنها داستان دختری نیست که درها را می‌بندد؛ داستانی است درباره‌ی بستن درهای سوگ و درد در دل خود، نه برای فراموش کردن، بلکه برای زندگی دوباره. کتاب، خواننده را در سفر می‌برد - هم در مناظر جادویی ژاپن و هم در گذرگاه‌های پرپیچ‌وخم دل سوزومه - و یادآوری می‌کند که شاید ما همیشه نتوانیم از فاجعه جلوگیری کنیم، اما می‌توانیم در دل ویرانه‌ها، معنایی نو و امیدی تازه بیابیم.