کتاب درباره ی زمان

کتاب «درباره‌ی زمان» نوشته‌ی اتی‌ین کلن، متنی است در جهت واکاوی مفهوم «زمان»، مفهومی که در عین استفاده‌های متعدد انسان‌ها از آن، هنوز برای ما مبهم است. نویسنده‌ی کتاب، اتی‌ین کلن، یکی از برجسته‌ترین فیزیکدانان و فیلسوفان علم در فرانسه است. نویسنده، در ابتدای کتاب، با طرح این پرسش آغاز می‌کند که «ما چگونه با چیزی مواجه هستیم که خود، دیده یا لمس نمی‌شود، اما تجارب ما همواره در دل آن می‌گذرد؟» او زمان را جدای از محرک‌های حسی دانسته و هشدار می‌دهد که نباید هر ابزار اندازه‌گیری (ساعت، تقویم) را مترادف خود زمان گرفت. پس از بررسی نظریات مختلف درباره‌ی زمان در دوران باستان، در ادامه، نویسنده به «آنتروپی» و قانون دوم ترمودینامیک رجوع می‌کند تا توضیح دهد چرا فرآیندهای طبیعی، مانند انبساط گازها، جهت‌دار هستند و چگونه این جهت‌مندی مبنای درک خطی از زمان را فراهم می‌آورد. او سپس سوال می‌کند آیا می‌توان این جهت را معکوس کرد یا خیر تا درک غیرخطی‌ای از زمان به دست بیاوریم. پس از این و در ادامه‌ی کتاب نویسنده به نسبت حافظه، حرکت و سرعت باز مفهوم زمان پرداخته است. وی به ترتیب به نقش حافظه در پیوند دادن گذشته به حال و آینده، رابطه تنگاتنگ زمان با حرکت (حرکت پیش‌شرط ادراک زمان است)، و این‌که «سنجش سرعت» اساسا گونه‌ای تنظیم معیار زمانی است، می‌پردازد. در این میان او از داستان‌های تاریخی، مانند بحران اندازه‌گیری زمان در دریانوردی قرن هجدهم، برای ملموس‌تر کردن بحث بهره می‌برد. در فصول پایانی کتاب، نویسنده به دستاوردهای نسبت خاص و عام اینشتین در دوران مدرن و همچنین آغاز نظریه‌ی فیزیک ذرات و نظریه‌ی ریسمان پرداخته است. نویسنده خواننده را به تفکر وا می‌دارد که نظریه‌های امروزی ممکن است چند «مقیاس زمانی» متفاوت معرفی کنند یا حتی جرقه‌ای برای سوالات بنیادین‌تر بزنند: آیا «قبل از لحظه بیگ‌بنگ» زمان وجود داشت یا نه؟ در پایان، نویسنده به مسئله‌ی آغاز و احتمال پایان زمان می‌پردازد و بحث می‌کند که آیا وارونگی جریان زمان، آنچه در داستان‌های علمی-تخیلی دیده‌ایم، از نظر فیزیکی امکان‌پذیر است یا خیر. او نتیجه می‌گیرد که با همه پیشرفت فیزیک، زمان همچنان یکی از رازهای عمیق جهان است و بسیاری از پرسش‌ها هست که هنوز نمی‌توانیم به آن‌ها پاسخ دهیم.