کتاب فریاد در ویرانه ها

رمان «فریاد در ویرانه‌ها» اثر الکساندرا کوزلیک، نویسنده‌ی متولد ۱۹۷۶ در کان و وارث میراث اوکراینی، نخستین بار در سال ۲۰۱۹ منتشر شد. این کتاب، نخستین اثر ادبی کوزلیک، به سرعت او را به‌عنوان یکی از صداهای تازه و تأثیرگذار ادبیات معاصر فرانسه مطرح کرد. ریشه‌های اوکراینی نویسنده، همراه با شالوده‌ای از تاریخ، رئالیسم جادویی و خاطرات تلخ تبعید، در تار و پود رمان حضور پررنگی دارد.
داستان در آوریل ۱۹۸۶ و در شهر پریپیات، در حاشیه‌ی نیروگاه چرنوبیل آغاز می‌شود؛ جایی که زندگی دو نوجوان سیزده‌ساله، لنا و دوست دیرینه‌اش ایوان، زیر و رو می‌شود. فاجعه‌ی هسته‌ای سبب تبعید ناگزیر لنا به فرانسه می‌گردد، در حالی‌که ایوان در سرزمین اجدادی خود باقی می‌ماند. روایت که عمدتا از نگاه لنا شکل می‌گیرد، دو مسیر متقاطع را دنبال می‌کند: مسیری که دختری آواره در جست‌وجوی هویت و جایگاهی تازه در نرماندی و سپس پاریس می‌پیماید، و مسیری که پسرکی در دل ویرانه‌های سرزمین خود به امیدی خاموش و مقاوم دل می‌سپارد. لنا در فرانسه با فرهنگ و ادبیات جدید پیوند می‌زند، از کامو و کوندرا گرفته تا افلاطون و آنتیگونه، اما همواره زخمی از گذشته و هویتی فراموش‌نشدنی را با خود حمل می‌کند. تنها مادربزرگش، زنکا، است که به او یاری می‌دهد تا این ورطه‌ی درونی را مهار و بازشناسی کند. بیست سال بعد، در آوریل ۲۰۰۶، سکوت یک نامه‌نیامده او را به بازگشت می‌کشاند: به اوکراینی که حالا در ویرانی فرو رفته است. در میان خرابه‌ها، لنا درختی را بازمی‌یابد که روزگاری حروف نام او و ایوان بر آن حک شده بود و اکنون هر ساله ایوان قلبی تازه بر آن افزوده است؛ نشانه‌ای از حضوری خاموش اما ماندگار. اوج روایت در دیدار دوباره‌ی لنا و ایوان رقم می‌خورد؛ مردی که اکنون در خلوتی نیمه‌گوشه‌نشین به زندگی ادامه می‌دهد. لحظه‌ی وصال، با اشیای دوران کودکی‌شان، از عروسکی قدیمی تا مجسمه‌های یادگاری، آمیخته می‌شود و آن دو را در لحظه‌ای از وضوح و هم‌زیستی مطلق به هم پیوند می‌دهد.
«فریاد در ویرانه‌ها» نه تنها روایتی درباره‌ی یک تراژدی تاریخی بلکه سرودی شاعرانه درباره‌ی ریشه‌ها، تبعید، عشق و هویت است. نثر کوزلیک گرم، انسانی و غنایی است و با بهره‌گیری از خاطرات، طبیعت و افسانه‌ها، در دل تراژدی چرنوبیل فضایی سرشار از تخیل شاعرانه می‌آفریند. ارجاعات ادبی پررنگ نیز به غنای متن می‌افزایند و سفر درونی لنا را در هم‌صدایی با پرسش‌های فلسفی و تراژیک ادبیات جهانی قرار می‌دهند. این رمان نخستین، که جوایزی چون جایزه توتم لیسه (۲۰۲۰)، جایزه ملی شیرها برای ادبیات (۲۰۲۱) و نیز نامزدی نهایی جوایز استانیسلاس و گونکور را در کارنامه دارد، تصویری پرجنب‌وجوش از تولدی دوباره میان خاطره و امید ارائه می‌دهد. «فریاد در ویرانه‌ها» اثری است که نه تنها از دل تاریخ و درد می‌جوشد بلکه در نهایت به جست‌وجوی معنای زندگی، وفاداری به سرزمین و بازشناسی خویشتن بدل می‌شود؛ رمانی تأثیرگذار که بی‌تردید خواننده را بی‌تفاوت رها نخواهد کرد.