کتاب مشروطه‌خواهی در ایران و عثمانی؛ درآمدی بر تأثیرات متقابل

کتاب «مشروطه‌خواهی در ایران و عثمانی؛ درآمدی بر تأثیرات متقابل» نوشته‌ی محمدحسین صادقی، با استفاده از اسناد آرشیوی و روزنامه‌ها، به بررسی هم‌زمان و درهم‌تنیده‌ی جنبش‌های مشروطه‌خواهی در دو امپراتوری همسایه می‌پردازد. این اثر تلاش می‌کند تا روایتی نو از این فرایند ارائه دهد و ماهیت و چگونگی تأثیرات متقابلی را که این دو ملت بر یکدیگر گذاشتند، به شکلی دقیق موشکافی کند.
از اوایل قرن نوزدهم، ایران و عثمانی در مواجهه با موج تجدد جهانی، به دنبال راهی برای برون‌رفت از ضعف‌های درونی خود بودند. اندیشه‌ی اصلاحات به عنوان درمانی برای دردهای مزمن این دو حکومت شکل گرفت و پس از آنکه تلاش‌های اولیه‌ای همچون اصلاحات تنظیماتی در عثمانی به نتیجه‌ی مطلوب نرسید، راهکار مشترک نخبگان در هر دو کشور در کالبد «مشروطه» تبلور یافت. همسایگی دیرینه و مناسبات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی میان ایرانیان و عثمانیان سبب شد تا در این تکاپوی فکری و عملی نیز به تجربیات یکدیگر توجهی جدی داشته باشند و جنبش‌های مشروطه‌خواهی در هر دو سرزمین، آغازی و پایانی تقریبا هم‌زمان را تجربه کند.
نویسنده معتقد است طبق شواهد تاریخی این تأثیر و تأثر غیرقابل‌انکار است. تقارن رویدادهای مشابهی مانند تأسیس دارالفنون، استقرار پارلمان، راه‌اندازی چاپخانه، انتشار نخستین روزنامه‌ها و حتی اجرای برنامه‌های اصلاحی با نام مشترک «نظام جدید»، همگی گواهی بر این مدعاست. با این حال، مسئله‌ی اصلی که پژوهش حاضر به آن می‌پردازد، فراتر از اثبات این همسانی‌هاست. این کتاب به دنبال پاسخ به این پرسش است که سازوکار این تأثیرات دقیقا چگونه بوده است؟
صادقی می‌کوشد با غور در منابع تاریخی، به این پرسش‌ها پاسخی دقیق ارائه دهد: کانون‌های تأثیرگذاری کجا بودند و چگونه عمل می‌کردند؟ جابجایی افراد و گروه‌ها میان دو کشور چه نقشی در این میان ایفا کرد؟ متون و رساله‌های نظری چگونه منتقل می‌شدند و چه اثری بر جای می‌گذاشتند؟ و دولتمردان هر کشور، رویدادهای نوگرایانه‌ی همسایه‌ی خود را چگونه ارزیابی می‌کردند؟ این کتاب که در پنج فصل تنظیم شده، با پرداختن به این جزئیات، در پی تبیین چگونگی شکل‌گیری یکی از مهم‌ترین تحولات تاریخ معاصر ایران و عثمانی است.